در شمال غربی کشور در منطقه آذربایجان ایران واقع شده است. مساحت این استان ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع (حدوداً ۱٫۰۹ درصد از مساحت کل کشور) و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ برابر یک میلیون و ۲۴۹ هزار نفر می‌باشد.
مرکز این استان کلان شهر اردبیل است و بر طبق آخرین تقسیمات کشوری، شامل ۱۲ شهرستان، ۲۵ بخش، ۲۱ شهر و ۶۶ دهستان می‌شود. در ۲۲ دی سال ۱۳۷۱ لایحه استان شدن اردبیل در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و این استان در ۲۳ فروردین سال ۱۳۷۲ پس از نزدیک به ۲۰ سال پیگیری مردم اردبیل، از استان آذربایجان شرقی جدا و به استانی مستقل تبدیل شد.
استان اردبیل یکی از مناطق گردشگری در ایران است. یکی از ویژگی‌های این استان آب و هوای مطبوع و خنک این منطقه در فصل‌های بهار و تابستان است. مجتمع‌های آبگرم سرعین در ۲۲ کیلومتری غرب شهر اردبیل یکی از مشهورترین مناطق گردشگری استان اردبیل است که در فصل‌های گرم -به خصوص تابستان- میزبان ده‌ها هزار نفر گردشگر از اقصی نقاط ایران و کشورهای خارجی است. سرعین بیش‌ترین تعداد هتل و هتل آپارتمان‌ها را با جمعیت نسبتاً کم ساکن در خود در مقایسه با سایر مناطق گردشگری ایران دارد.
آب و هوای اردبیل
استان اردبیل به عنوان یکی از مناطق سردسیر ایران معمولا در ۵ و یا حتی شده است ۸ ماه سال بسیار سرد است. بارندگی در این استان نیز در تمام فصول وجود دارد اما، شدت این بارش ها در فصل بهار و پاییز بیشتر است. بیشتر زمین های این استان بین ۲ هزار تا ۳ هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارند. آثار فرعی آتشفشان سبلان به صورت چشمه های معدنی آب گرم سرعین و سردابه ظاهر شده است.
این استان دارای زمستان های بسیار سرد و تابستان هایی با درجه ی دمای معتدل است. متوسط درجه ی حرارت در این استان در حدود ۷ درجه ی سانتی گراد است. وجود کوهستان های سبلان، تالش و بزغوش، تأثیر بخارهای دریای خزر و بادهای سرد شمالی و وجود جنگل های شمال و شرق آن در میزان بارندگی و نوسان دمای شهرستان اردبیل بسیار مؤثر است.
تعداد روزهای یخبندان سالانه در نواحی مرکزی و جنوبی استان بیشتر از مناطق شمالی است و در نقاط مرتفع و برف گیر استان، تعداد روزهای یخبندان به حدود ۶ تا ۸ ماه در سال هم می رسد. متوسط مجموع بارندگی سالانه ۹٫۳۳۳ میلی متر است، میانگین سالانه ی دمای هوا در بین ۹٫۷ تا ۲٫۱۵ درجه سانتی گراد در نوسان است.
جغرافیا و اقلیم
این استان با مساحت حدود ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع و ارتفاع ۳۷۰۰ متر از سطح دریا، در شمال غربی ایران قرار دارد.
همسایگان این استان از شمال جمهوری آذربایجان، از سمت غرب استان آذربایجان شرقی، از سمت شرق استان گیلان و از سمت جنوب استان زنجان هستند.
قله سبلان بلندترین نقطه استان است که حدود ۴۸۱۱ متر ارتفاع دارد، پست‌ترین نقطه آن نیز با ارتفاع ۱۰۰ متر در شهر پارس‌آباد و بیله‌سوار قرار دارد.
کوه‌های طالش و قوشه‌داغ در غرب کوه سبلان و بزغوش در جنوب و جنوب غربی سبلان واقع شده‌اند که دارای ۲۲۰۰ متر بلندی هستند، همچنین رشته‌کوه پلنگان در حوالی دریاچه نئور و قله آق‌داغ با ارتفاع ۳۳۲۲ متر در استان واقع شده‌اند.
این بلندی‌ها استان را در شمار یکی از سردترین استان‌های کشور قرار داده، همچنین باعث افزایش میزان بارندگی شده است.
چشمه‌های معدنی آبگرم سرعین و سردابه حاصل آب‌های جاری کوه سبلان و یكی از زیباترین مناطق جهانگردی استان اردبیل است.
سه جریان آب و هوایی مدیترانه‌ای با ماهیت معتدل، جریان هوای سیبری آسیای مركزی با ماهیتی بری و سرد و جریان شمالی با ماهیتی سرد اقلیم استان را تحت تاثیر قرار داده است.
میانگین سالانه دمای هوا در بازه ۹٫۷ تا ۲٫۱۵ درجه سانتی‌گراد قرار دارد.
مردم اردبیل
از لحاظ سرشماری سرانه ی جمعیتی که در سال ۱۳۹۰ از این استان به عمل آمد، استان اردبیل دارای جمعیتی بالغ بر ۴۸۵۱۵۳ نفر بوده است و به همین خاطر از لحاظ تراکم جمعیت به عنوان هفدهمین شهر پر جمعیت ایران به شمار می رود. اردبیلی ها به زبان ترکی صحبت می کنند. البته در روستای خلخال مردم هنوز هم به زبان آذری که زبان اولیه ی اردبیلی ها بوده، صحبت می کنند.
به هر حال در این استان مکاتبات مردم و برنامه ی تحصیلات در مدارس به زبان فارسى انجام می شود و جوانان این استان با فارسى آشنایى کامل دارند. از لحاظ اقتصادی، آمار شاغلان در بخش های عمده ی اقتصادی استان اردبیل نشان می دهد که از کل شاغلان استان ۴۰ درصد در بخش کشاورزی، ۲۲٫۸ درصد در بخش صنعت و ۳۷٫۲ درصد در بخش خدمات سرگرم کار هستند.
گردشگری
شاخص گردشگری استان اردبیل در تمام طول سال متنوع می‌باشد. به گونه‌ای که بهترین ماه‌ها از نظر دارا بودن شرایط آسایشی برای گردشگران، ماه‌های فروردین، اردیبهشت و مهر می‌باشند که بهترین شرایط را از نظر آسایشی به خود اختصاص داده‌اند و در مقابل ماه‌های دی و بهمن از بدترین شرایط آسایشی و بیوکلیمایی برخوردارند.
برخی از جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل عبارتند از: آرامگاه شیخ صفی‌الدین (میراث جهانی یونسکو)، بقعه سید امین الدین جبراییل، مقبره شیخ حیدر، کلیسای مریم مقدس اردبیل، موزه مردم شناسی اردبیل، جمعه مسجد، سنگ نبشه ساسانی، آثار صخره‌ای ویند، کاروانسرای شاه عباسی (اردبیل)، شهر یئری، بازار اردبیل، دریاچه شورابیل، سبلان، شیروان دره‌سی، عمارت آقازاده اردبیلی، جنگل فندقلو، پیست اسکی روی چمن جنگل فندقلوی نمین (اردبیل)، پیست اسکی آلوارس، منطقه گردشگری کپز، تفرجگاه بولاغلار، منطقه حفاظت شده آق داغ، منطقه گردشگری ازناو، روستای گردشگری کزج، ژئوپارک دربندمشکول (شهرستان کوثر)، گیلوان، دریاچه نئور، (آبشار سجن، کلور),(مجموعه گردشگری امام زاده عبدالله کلور )
مجتمع آبدرمانی سرعین، چشمه آب گرم شابیل، قوتورسویی، آبگرم گیوی، آبشار سردابه، آبشار گورگور آلوارس، آبشار شورشورنه (نمین)، آبشارآق بلاغ (سیبیه خانی)، آبشار دیز (خلخال)، آبشار نره گر، مجموعه تاریخی و گردشگری سوگی داغی _ بام اردبیل در روستای میجمیر (نیر) ، آبشار شیروان دره، آبشار گورگور (مشگین‌شهر)، قلعه بربر، قلعه بوینی یوغون، دژ قهقهه، کهنه قلعه، قلعه بربر، دیو قالاسی، قیزقالاسی، قلعه اولتان، قلعه خسرو، غار تاریخی لاهرود، غار هفت خانه، غار تاریخی لاهرود، حمام درو، حمام سنگی شهر گیوی.
چشمه‌های آب معدنی استان اردبیل
یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل، چشمه‌های آبگرم این استان واقع در شهر سرعین در ۲۰ کیلومتری شهر اردبیل است. در این شهر، ۸ چشمه آبگرم معدنی وجود دارد. چشمه های آبگرم برجلو و قینرجه در روستاهای برجلو و میجمیر در فاصله ۳۰ کیلومتری از شهر اردبیل قرار دارند، علاوه بر این چشمه‌های آب معدنی شابیل و قوتورسویی نیز در لاهرود قرار دارد، به غیر از این دو شهر ۱۲ چشمه آب معدنی دیگر در شهرهای دیگر استان از جمله گیوی، نیر و مشگین‌شهر وجود دارد.
صنعت
استان اردبیل در حال حاضر دارای ۸ شهرک صنعتی است. این استان همچنین دارای کارخانجات بزرگ نساجی،سیمان، ذوب آهن و کشت و صنعت شهرک خصوصی آرتا می‌باشد
فرهنگ بومی
صنایع دستی گلیم، جاجیم، شال، مسند، سفال، صنایع چوب مانند معرق، منبت و خراطی، مصنوعات چرمی و قالی بافی (قالیچه قوبای خلخال بسیار معروف است) قلاب بافی، مفرش، خورجین، ورنی (ورنی و زیرانداز حاوی رنگ‌ها و طرحهایی برگرفته از طبیعت زیبای آذربایجان، بیشتر توسط عشایر شاهسون دشت مغان بافته می‌شود).
غذاهای محلی
عسل با قیماق ، آش شیر، آش دوغ، پیچاق قیمه، کوفته، لَوَنگی، خشیل، هرا، قویماق، ترشی قرمه، ساج ایچی سبزی قرمه، آب پیاز، آش اوماج، آَش یارما، بزباش، خورش قاتق، تاس‌کباب، چیغیرتما، حلوا زرد، تر حلوا، حلوای زنجبیل، دلمه، قیساوا و قیقاناق،
سوغات
عسل خالص سبلان (اردبیل پایتخت عسل ایران )،قالی، مسند، سرشیر، کره، حلوای سیاه، آبنبات، شیرینیهای محلی، فتیر و تخمه آفتابگردان، عسل ، عصاره شهدآمیز گل‌های رنگارنگ و عطرآگین طبیعت سرسبز خلخال مشهورترین سوغات منطقه می‌باشد. حلوای سیاه استان به صورت معجونی از جوانه گندم و کره طبیعی نشاط بخش و مقوی است.
اقتصاد
ظرفیت‌های طبیعی ییلاق‌های دامنه سبلان و دشت‌های وسیع اردبیل، مغان و مشگین‌شهر، این استان را در زمینه کشاورزی و دامپروری مستعد ساخته است. گندم، جو، سیب‌زمینی، پیاز، بذر چغندر قند، حبوبات، دانه‌های روغنی ذرت، انواع میوه‌جات مانند سیب، گلابی، آلبالو، زردآلو و هلو از محصولات کشاورزی این استان است. تولید پروتئین، پرورش ماهی، زنبورداری و تولید عسل از تولیدات دامی است که علاوه بر مصرف در داخل کشور، بخشی از آن جزو اقلام صادراتی کشور نیز محسوب می‌شود.
