این استان که در دامنه‌ها و دشت‌های پراکنده سلسله کوه‌های زاگرس میانی قرار گرفته است، از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به کرمانشاه و از غرب به اقلیم کردستان و کشور عراق محدود است.
تاریخچه
پیشینه‌ی سرزمین کردستان به زمان مادها برمی‌گردد. در سال ۱۳۳۷ این استان به شکلی که امروز می‌شناسیم –با شهرهای سنندج، قروه، گروس و سقز- تشکیل شد و اکنون پس از آخرین تقسیمات کشوری دارای ده شهرستان است؛ بانه، بیجار، سقز، سنندج، قروه، مریوان، دیواندره، کامیاران، سروآباد، دهگلان.
جغرافیا
کردستان سرسبز از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و بخشی از زنجان، از جنوب به کرمانشاه و از غرب به عراق می‌رسد و مردمش به زبان کردی سخن می‌گویند، ناگفته نماند که در بخش‌هایی از این استان مردم به زبان آذری نیز حرف می‌زنند.
کردستان جنگلهای زیادی دارد که بیشترشان در اطراف بانه و مریوان پراکنده شده‌اند. این جنگل‌ها انواع بلوط و درختان دیگر را در خود جای داده‌اند.
آب و هوا
این استان کوهستانی که تحت‌تاثیر آب‌و‌هوای مدیترانه‌ای قرار دارد در بهار و تابستان آب‌و‌هوایی خنک و معتدل دارد؛ بارندگی فصل بهار و بارش برف سنگین زمستانی به دلیل همین توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است.
فصل‌های بهار و تابستان با میانگین دمای ۲۲ تا ۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد زمان مناسبی برای سفر به شهرهای این استان است. با این‌حال دوستداران طبیعت برفی همیشه می‌توانند در زمستان به شهرهای کردستان سفر کنند.
غذاهای محلی
شلکینه که از آرد، شیرق، تخم‌مرغ و نمک تهیه می‌شود، قایرمه که با کنگر پخته می‌شود، خورش ریواس، خورش تره‌کردی، آش پرپوله، برونشین، آش سه‌نگه سیر، آش دانه‌کولانه، که‌لانه، آش عدس بلغور، آش دوغ کردی، آش دوغین،آش هالاو و ساوار فقط چند عنوان از غذاهای محلی خوش‌مزه‌ای هستند که در شهرهای مختلف این استان تهیه می‌شوند.
غلاف‌های نخود هم که روی چرخ دستی فروخته می‌شوند از تنقلات خوش‌مزه‌ی بانه و برخی مناطق دیگر هستند
صنایع دستی
قالی‌های دست‌باف بیجار، بوکان، سنندج و افشار از مهمترین صنایع دستی استان کردستان به حساب می‌آیند. گلیم سنه، نازک‌کاری روی چوب، کلاش (گیوه)، ساخت ابزار و آلات موسیقی از دیگر فعالیت‌های صنایع دستی استان است.
سوغات
نان شیرمال بیجار، کماج و حلوا سوهانی بیجار، انواع تخمه بوداده‌ی سقز، شیرینی‌های سنتی مانند بادام سوخته، شیرینی کنجدی گزانگبین و شکری، برساق، سقز، عسل و روغن طبیعی، نان برنجی، کاک، باسلوق، انواع خشکبار و مویز در کنار سوغات صنایع‌دستی از جمله مواردی هستند که می‌توان از شهرها و مکان‌های مختلف کردستان تهیه کرد.
آداب و رسوم
رقص کردی اولین ویژگی‌ای است که این استان را با آن به خاطر می‌آوریم و بیشتر مراسم کردستان با این رقص همراه است.
مراسم زیادی از گذشته در کردستان اجرا می‌شده است. میرنوروزی، مراسم کوسه‌گردی، میرمیرین یا امیربهادری از سنت‌هایی هستند که امروزه کمابیش فراموش شده است.
مراسم سمنوپزان هنوز هم در برخی روستاها صورت می‌گیرد.
مراسم پیر شالیار که قدمتی هزارساله دارد، هر سال پیش از چله‌کوچک انجام می‌شود. در آخرین چهارشنبه‌ی پیش از ۱۵ بهمن در اورامان‌تخت جشن سالگرد عروسی پیر شالیار برگزار می‌شود. در این مراسم گاو و گوسفند قربانی می‌کنند، دف می‌زنند و غذای نذری پخش می‌کنند. آرامگاه پیر شالیار در این منطقه قرار دارد و نقل می‌کنند که او دارای کرامت بوده و توانسته است دختر پادشاه بخارا را که کر و لال بوده به لطف خدا شفا دهد و در نهایت با وی ازدواج کند.
برخی از جاذبه های گردشگری کردستان
خانه آصف وزیری
خانه آصف وزیری یکی از عمارت‌های زیبای سنندج و جاهای دیدنی کردستان می‌باشد که در مرکز این شهر در خیابان امام واقع شده است. وسعت این بنا ۴۵۰۰ مترمربع می‌باشد و توسط آصف اعظم (میرزا علی‌نقی خان لشکرنویس) در دوره صفویه ساخته شده و در اواخر دوره صفویه، قاجاریه و پهلوی اول قسمت‌هایی به آن اضافه شده است.سردرِ ورودی بنا با نمای آجری که به شکل نیم هشتی است، بر اساس سبک باروک ایرانی ساخته شده است.
تالار تشریفات، ایوان ستون‌دار و اُرُسی پرکار آن از بخش‌های بسیار زیبای بنا محسوب می‌شود. عمارت دارای یک رشته قنات است که در حال حاضر آب آب‌نمای مقابل تالار را تأمین می‌نماید. بنا شامل تزئینات معماری همانند گچبری، آینه‌کاری، و تزئینات چوبی است. در ضلع جنوب غربی عمارت، حمام خصوصی با سبک و اسلوب معماری حمام‌های ایرانی ساخته شده و دارای نقش‌های آهکبُری می‌باشد. این بنا از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۸۱ مرمت شد.
غار تاریخی کرفتو
غار باستانی کرفتو که در حدود هفتاد کیلومتری شهر دیواندره قرار گرفته است، مجموعه ایست زیبا از تلاش انسان های باستان و طبیعت. غار کرفتو طولانی ترین غار تاریخی ایران است که در ادوار مختلف محل سکونت مردمان بسیاری بوده است. این اثر ملی، یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری کردستان است که هر ساله پذیرای تعدا زیادی گردشگر از سر تا سر کشور می باشد.
روستای پالنگان
روستای پالنگان از روستاهای دهستان ژاورود از توابع شهرستان کامیاران در استان کردستان است و در ۴۷ کیلومتری شمال‌غرب این شهر و در دره تنگیور قرار دارد.روستا در دامنه کوه و در ۲ طرف دره قرار گرفته و خانه‌های آن با سنگ و عموما به حالت پلکانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین حیاط منزل بالا است.
این روستا علاوه بر داشتن معماری زیبا، دارای چشمه‌ها، آبشارها و طبیعتی سرشار از زیبایی منحصر به فرد در استان کردستان است و در کنار رودخانه‌ای قرار گرفته که به رودخانه سیروان می پیوندد.رودخانه خروشان تنگیور که از میان آبادی می‌گذرد آن را به دو قسمت تقسیم کرده است و خانه های روستا با سنگ و بیشترشان به صورت خشکه چینی ساخته شده است
آبشار گویله
آبشار گویله یکی از جاهای دیدنی کردستان است که در شهرستان مریوان و در مسیر جاده مریوان- سقز واقع شده است. این آبشار زیبا در فصل بهار از مکان‌های دیدنی و زیبای منطقه محسوب می‌شود.آبشار گویله مریوان در ۲۰ کیلومتری شهرستان مریوان در نزدیکی روستای گویله قرار دارد .
این آبشار از میان جنگلهای پرپوشش منطقه مرزی کردستان در محور سقز – مریوان عبور می کند و ارتفاع آن به بیش از ۵۰ متر می رسد. اگر از جاده ی سقز – مریوان عبور کنید، این آبشار در فاصله یک کیلومتری شما قرار دارد و از کنار جاده قابل مشاهده است.یکی از چشم اندازهای زیبای مسیر سقز مریوان پس از کوهستان عمدتا سفید پوش چهل چشمه، آبشار زیبای گویله است که از میان پیچ وتاب های جاده جنگلی و قدیمی سقز- مریوان سر بر می آورد و به عمق دره می ریزد.
اورامانات
روستای اورامان مرکز دهستان اورامانات است و در جنوب غربی شهر سروآباد قرار دارد . خانه های روستای اورامان به طور کلی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین (بدون استفاده از ملات) و به شیوه پلکانی ساخته شده است .
این روستا در بین اهالی روستاهای منطقه به شهر اورامان معروف است و یکی از جذاب ترین جاهای دیدنی کردستان است و به اعتقاد آنان این روستا زمانی شهری بزرگ بوده و مرکزیتی خاص داشته است و به همین دلیل از آن به عنوان تخت یا مرکز (حکومت) ناحیه اورامان یاد می کنند . وضعیت خاص روستا از نظر معماری و همچنین مراسم خاص (مراسم سالانه پیرشالیار) و وجود مقبره و مسجد پیر شالیار و به ویژه جمعیت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهمیت آن در گذشته است .
شهر بانه
مطمئنا نام بانه به گوشتان خورده است. مخصوصا اگر اهل خرید کردن هستید. شهرت عمده این شهر مرزی به خاطر مراکز خرید آن می باشد و هر ساله سفرهای داخلی بسیار زیادی به این منظور به بانه انجام می شود. بنابراین اگر قصد خرید در این شهر را دارید، بهتر است در روزهای غیر تعطیل به آن سفر کنید.
دریاچه زریوار
نام زریوار یادگاری است از زبان پهلوی که قبل از اسلام در منطقه متداول بوده و مردم به آن تکلم می‌کردند. زریوار یا زریبار به واژه «زَری» به معنی دریاچه، دریا و پسوند «وار» به معنی کنار می‌باشد که روی هم رفته به معنی «دریاچه‌وار» یا «کنار دریا» است. این دریاچه در فاصله ۲ کیلومتری غرب شهر مریوان و در ارتفاع ۱۲۸۵ متری در عمیق‌ترین نقطه جلگه‌ای از سطح دریا قرار گرفته است.زریوار از زیباترین منابع طبیعی کردستان به‌شمار می‌رود.
آب دریاچه از چشمه‌های جوشان کف آن تأمین می‌شود. عرض دریاچه حدود ۲ کیلومتر، طول آن ۵/۴ کیلومتر و مساحت آن ۷۲۰ هکتار است. عمق دریاچه هنگام بالا بودن سطح آب به‌طور متوسط ۴/۵ متر و در بعضی نقاط ۱۸ متر و در زمان پایین بودن سطح آب (در تابستان) به ۲/۵ متر می‌رسد.
مجموعه پارک تفریحی آبیدر
مجموعه پارک تفریحی آبیدردر غرب سنندج و در انتهای خیابان ابیدر بر دامنه کوه آبیدر قرار گرفته است . شهر سنندج از فراز این پارک چشم انداز بسیار زیبائی دارد . چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد .
یکی از بزرگ ترین باغ های این مجموعه باغ امیریه می باشد که بزرگ ترین سینمای رو باز (تابستانه) کشور در این باغ جای گرفته است . این مجموعه از قدیم الایام تفریحگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی میان مردم است .
تفرجگاه نجنه علیا
روستای نجنه علیا یکی از روستاهای هدف گردشگری است که در فاصله ۳۸ کیلومتری جاده بانه به سردشت در محیطی جنگلی و کوهستانی قرار گرفته است. اهمیت این روستا به جز محیط طبیعی، بکر و زیبای آن در فراوانی چشمه‌سارها، وجود قرآن قدیمی در مسجد تاریخی آن و مجتمع شیلات کوچکی در روستا است که ماهی‌های آن طعم بسیار لذیذی داشته و در همان محل ارایه می‌شود.
روستای دیدنی دی‍گ‍ر‌ی نیز در شهرستان بانه می ت‍و‌ان‍د هدف مناسبی برای یک سفر باشد که آن را نجنه می خ‍و‌ان‍ن‍د.
آبشارهای چهل چشمه
آبشارهای کوه چهل چشمه مریوان در استان کردستان واقع است. کوه چهل چشمه با ارتفاع ۲۱۳۷ متر از سطح آبهای آزاد به عنوان مرتفع ترین کوه استان کردستان شناخته می شود . این کوه در ۵۳ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سقز قرار گرفته است و در سمت جنوب شرقی آن شهرستان دیواندره و در جنوب غربی چهل چشمه شهرستان مریوان قرار دارد.
موزه سنندج
موزه سنندج در قسمت بیرونی یکی از بناهای دوره قاجاریه دایر شده است . این بنا به منزل (سالار سعید) معروف است و مقارن با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در حدود ۱۵۰ سال پیش توسط یکی از علمای بنام اهل سنت (ملا لطف الله شیخ الا سلام) قاضی ا لقضا ت)منطقه کردستان در دو قسمت حیاط و ساختمان بیرونی و حیاط و ساختمان اندرونی بنا شد .
روستای دولاب
روستای دولاب در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر سنندج در دامنه کوه معروف «اوالان» ما بین شهر سنندج و کامیاران، از توابع بخش موچش، منطقه ی اورامان ژاورود شرقی واقع شده است.
قدمت روستای دولاب به بیش از۹۰۰ سال پیش می رسد. از بزرگان روایت شده؛ اوّلین کسی که روستای دولاب را بنیاد نهاده، فردی به نام «اسفندیار» که مقبره ی آن مرحوم در قبرستان سیّد اسحاق در روبروی روستا واقع شده است.
جهت آشنایی بیشتر با استان های کشور می توانید به سامانه سراسری زمات مراجعه کنید
