مشهد

مشهد یا مشهدالرضا از شهرهای مهم مذهبی شیعیان در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی می باشد. این شهر در زمان افشاریان، پایتخت ایران بود. مشهد دومین شهر پهناور ایران بعد از تهران است و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ش حدود دو میلیون و ۷۶۰ هزار تن جمعیت دارد. این شهر به دلیل وجود حرم امام رضا(ع)، سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون نفر زائر ایرانی و خارجی است.

شهر مشهد، در سال ۱۳۸۸ش، پایتخت معنوی ایران نام گرفت و همچنین از سوی سازمان آیسسکو، پایتخت فرهنگ اسلامی در سال ۲۰۱۷ شناخته شده است.

 

?تاریخ

  جالب است بدانید که حوضه رودخانه کشف ‌رود که مشهد در آن قرار گرفته به دلیل شرایط مناسب طبیعی درست از قبل از اسلام به عنوان یکی از مناطق مورد توجه و مناسب برای سکونت در استان خراسان محسوب می شد و اینکه این منطقه ابتدا مسکن اقوام غیر آریایی بوده است ؛ ضمنا در نزدیکی شهر فعلی مشهد شهری بنام " توس " بوده و مهمتر اینکه در اسطوره ‌های ایرانی بنای اصلی شهر توس را به جمشید و تجدید بنای آن را به توس ، پهلوان و سپهسالار ایرانی نسبت داده اند و توس در زمان خلافت عثمان به ‌طور کامل توسط اعراب فتح گردید و نیز درست در دوره اسلامی این منطقه مهم بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی‌ های سناباد و نوقان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در بر گرفته بود .

همچنین پیرو توضیحات بالا باید بگوییم که در دوران حکومت هارون عباسی ، حمید بن قحطبه طائی والی خراسان بوده که کاخی در باغی واقع در 1.5 کیلومتری سناباد داشته که در بهار سال 193 هجری قمری ، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند شده بود ، در نوقان بیماری سختی گرفت و وصیت کرد که در همان باغ دفنش کنند ، درست چند سال بعد در دوران خلافت مامون یعنی در سال 202 هجری قمری ، امام رضا که بعد از یک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امیر سناباد مسموم شد و مامون دستور داد که پیکر او را نزدیک قبر هارون به خاک بسپارند و از آن به بعد آن نقطه " مشهد الرضا " به معنی " محل شهادت رضا " و به اختصار مشهد نامگذاری شد.

?جغرافیا

شهر مشهد مرکز شهرستانی به همین نام و مرکز پهناورترین استان، یعنی خراسان است که دارای 313337 کیلومتر مربع مساحت می باشد و در 36 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه و 36 دقیقه و 45 ثانیه طول شرقی قرار دارد.

وسعت شهرستان مشهد 17358 کیلومتر مربع است و در حوضه آبریز کشف رود و در انتهای جنوبی دشت رسوبی توس واقع است و دو رشته کوه هزار مسجد در شمال و بینالود در جنوب آن قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 970 متر و فاصله زمینی آن با تهران 934 کیلومتر است، و رودخانه کشف رود در 8 کیلومتری شمال این شهر از شمال غرب به سمت شرق جریان دارد. شهرستان مشهد محدود است از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شمال غربی به درگز و چناران و از غرب و جنوب به شهرستانهای نیشابور و فریمان و از شرق و جنوب شرقی با سرخس و تربت‏جام هم مرز است.

?آب و هوا

مشهد به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص که درمنطقه مرزی بین شمال و جنوب خراسان قراردارد و همچنین تداخل جبهه‏های مختلف آب و هوایی، دارای آب و هوا و خصوصیات ویژه اقلیمی است و قسمت اعظم دشت مشهد- نیشابور، جزء اقلیم سرد و خشک و قسمتی از دشت مشهد - قوچان، نیم خشک و سرد و بخش کوچکی از بلندترین ارتفاعات رشته کوه های بینالود و هزار مسجد جزء اقلیم مرطوب سرد می‏باشد و در مجموع شهر مشهد دارای آب و هوای متغیر، اما معتدل و متمایل به سرد و خشک است و از تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد و مرطوب برخوردار است.

بیشترین درجه حرارت در تابستانها 35 درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان 15 درجه زیر صفر و میزان بارندگی متغیر و میانگین بارندگی سالانه در مشهد حدود 253 میلیمتر می‏باشد. رودخانه مهم آن کشف رود است که از شاخه‏های مهم آن رادکان، طرقبه، جاغرق، دهبار، زشک، گلستان و دولت آباد است. منابع تأمین آب زیرزمینی دشت مشهد شامل چشمه، قنات، چاه‏عمیق و نیمه عمیق است.

?صنعت

مشهد به دلیل وجود منابع معدنی مختلف و تمرکز مراکز تولیدی و صنایع خوراکی، نساجی، برق، الکترونیک، شیمیایی، دارویی، سلولزی و صنایع دیگر فلزی و غیر فلزی، بویژه صنایع دستی دارای اهمیت است و صنایع دستی مهم آن از جمله فرش بافی (قالیچه و گلیم)، شعربافی، نمدمالی، پوستین دوزی، سنگ تراشی، قلمزنی روی سنگ، سفالگری، سبد و حصیرباف، فرآورده‏های چوبی، فلزی و نقاشی روی چرم، مورد توجه زائران و مسافران است. در شهر مشهد به عنوان صنعتی‏ترین قسمت استان خراسان، بیشترین فعالیتهای اقتصادی در بخش کشاورزی، صنایع غذایی، صنایع ساختمانی، نساجی و پوشاک است. صنایع غذایی فعالیت اساسی را در بخش صنعت مشهد تشکیل می‏دهد و مشهد در صنعت قند کشور مقام برجسته‏ای دارد و یکی از صادرات عمده مشهد به خارج از منطقه قند تولیدی در این شهر است.

در بخش صنایع غذایی که عمده فعالیتهای صنعتی مشهد را تشکیل می‏دهد، در بیش از پانصد واحد تولیدی و کارخانه، انواع رشته‏های صنایع غذایی شامل قند، شیر پاستوریزه و مواد لبنی، آرد، کمپوت، نوشابه‏های غیر الکلی، آبمیوه و دیگر مواد غذایی فعال است. در بخش صنایع نساجی، ریسندگی، پشم بافی، نخ تابی، بافندگی و نساجی تریکو تولیدات مختلف و متنوعی به بازار فروش عرضه می‏شود و در بخش صنایع فلزی تولیدات مختلف اعم از در و پنجره‏، کابل، سیمهای برق، الکتروموتور و تراش فلزات انجام می‏شود و مهمترین تولیدات در بخش صنایع کانی غیر فلزی، آجرماشینی، آجرفشاری، پانل و فرآورده های عایق سنگی می باشد. در بخش صنایع دستی که مهمترین کالاهای مسافران و مورد نیاز زائران می‏باشد، تولیدات مختلف در رشته‏های دستباف، فیروزه، سنگ و محصولات تولیدی کارگاههای پوستین دوزی، قلمکاری، قلابدوزی و قالی‏بافی برای فروش به بازارهای مشهد عرضه می‏شود.

?غذای محلی

شله مشهدی،پلو مخلوط مشهدی،چنگالی،آش لخشک مشهدی،یتیمچه مشهدی،اشکنه قوروت،کوکو شیرین،رشته پلو،کباب شیشلیک،دیزی سنگی از جمله غذاهای محلی مشهد می باشند.

 

?سوغات

زعفران،زرشک،خشکبار،لدویه هفت قلم،نبات و نقل،مهر و سجاده،زینت آلات و فیروزه،انواع عطر از جمله سوغات مشهد می باشند.

 

?صنایع دستی

پوستین دوزی،قالی بافی،گلیم بافی،هرکاره تراشی،سماورسازی،آینه کاری،ارغوان بافی،تولیدات نمدی،ساخت تابلوهای نفیس نقره از جمله صنایع دستی مشهد می باشند.

 

?جاذبه های دیدنی

?حرم امام رضا مشهد

  همه‌ی شیعیان در هر نقطه‌ای از زمین که زندگی کنند، آرزوی زیارت این حرم امن را دارند به طوری که سالانه میلیون‌ها زائر از سراسر ایران و جهان برای زیارت هشتمین امام شیعیان به این مقصد سفر می‌کنند. حرم امام رضا (ع) بزرگترین مکان مذهبی جهان را شکل می‌دهد که در مساحتی یک میلیون متر مربعی قرار دارد. هم اکنون وسعت حرم به ۱۲۰۰۰ متر مربع با ظرفیت ۷۰۰۰۰۰ رسیده است. آرامگاه‌ها، مساجد، گنبد، گلدسته‌ها، صحن‌ها، رواق‌ها، کتابخانه و موزه‌ها از بخش‌های مختلف مجموعه حرم امام رضا (ع) به شمار می‌آیند. شهادت امام رضا (ع) در یکی از روستاهای طوس به دست مامون اتفاق افتاد.

بدن مطهر حضرت امام رضا (ع) در بالای سر هارون‌الرشید دفن شد و بعدها در زمان سلجوقیان اولین گنبد بر سر سنگ مزار مرمری حضرت نصب شد. بر روی سنگ مزار امام رضا (ع) در دوره‌های مختلف ضریح‌های متفاوتی قرار داده شد، اما آخرین ضریح حرم امام رضا (ع) توسط استاد مینیاتور ایران محمود فرشچیان بر اساس معماری اصیل ایرانی از فولاد و با چوب گردو ساخته شد. در چهار جهت ضریح ۱۴ محراب به نیت چهارده معصوم قرار گرفته که همگی به یک محراب بزرگتر به نام الله ختم می‌شوند. از دیگر بناهای معروف حرم امام رضا (ع) سقاخانه و پنجره فولادیست که در وسط صحن انقلاب واقع شده است.

?کوه سنگی

کوه سنگی (Kuh Sangi) و یا به عبارتی دیگر کوسنگی، یکی از بزرگ ترین پارک های مشهد است. این مجموعه ی تفریحی و علمی در خود دو تا از رشته کوه های بینالود را دارد. از پارک کوه سنگی تا شهر مشهد خیابانی بسیار سر سبز قرار گرفته که معروف ترین خیابان این شهر می باشد.

این شهرت و توجه به کوه سنگی از جاذبه های مشهد گویی از دوره های قدیم بوده است زیرا حتی می گویند که شاه عباس صفوی در این منطقه تاج گذاری کرده است. بهترین زمان برای سفر به کوه سنگی با توجه به آب و هوای شهر مشهد، بهار و تابستان است اما پاییز و زمستان کوه سنگی هم دیدنی است.

?مقبره ی فردوسی

  مقبره ی فردوسی (Tomb of Ferdowsi) یکی از جاذبه های مشهد است که نامش در بین با ارزش ترین دیدنی های این شهر قرار گرفته. این آرامگاه داستان های بسیاری را از زمانی که ساخته شد تا به امروز پشت سر گذاشته است. این آرامگاه در ۲۰ کیلومتری مشهد و در نزدیکی روستای پاژ (فاز) با ۲۸ کیلومتر فاصله قرار گرفته است.

طرح اولیه ی این مقبره توسط اندره گدار داده شد ولی در نهایت با طرح حسین لرزاده به پایان رسید. این مقبره ی با شکوه از ۳ قسمت مختلف تشکیل شده که بخش تالار آن یکی از زیباترین قسمت های آن است. محوطه ی اطراف این مقبره ۶ هکتار است و در محوطه ی مقبره یک کتابخانه و موزه قرار گرفته است. این موزه هم اکنون تبدیل به موزه شده است. هر وقت از سال که به مشهد بروید، برای بازدید از این موزه مناسب است و ساعت کاری آن هم از ساعت ۹ صبح تا ۱۷ عصر می باشد.

?آرامگاه نادر شاه افشار

  در مجموعه ای به نام باغ موزه ی نادری در مشهد، برای یادبود یکی از شاهان تاریخ ساز ایران یعنی نادر شاه؛ مجسمه ای بزرگ در سال ۱۳۴۲ ساخته شده که می گویند محل دفن واقعی این شاه است.

ساختمانی که در این مجموعه که از جاذبه های مشهد است قرار گرفته، دارای دو سالن است که هر دوی آن ها موزه هایی هستند که آثار جنگی و غیر جنگی مربوط به حکوت افشاریان را نشان می دهد. معروف ترین چیزی که از این مجموعه در ذهن هر کسی که از آن دیدن کرده باقی می ماند، مجسمه ی نادرشاه است که بر روی ستونی قرار گرفته است. بین ۹ تا ۵ بعدازظهر بهترین زمان برای بازدید از این مجموعه است.

?پارک هفت حوض

این پارک یکی از جاذبه های طبیعی و گردشگری مشهد است که در کوه های خلج قرار گرفته است. پارک هفت حوض با شهر مشهد ۷ کیلومتر فاصله دارد که باید در حدود ۲ کیلومتر آن را پیاده روی نمایید. این پارک را از این جهت هفت حوض می گویند که در خود، ۷ حوضچه ی کاملا طبیعی دارد که آب با جریان طبیعی در آن جریان دارد. این حوضچه ها بر اثر فرسایش شیمیایی به وجود آمده اند. اگر می خواهید به پارک هفت حوض بروید، باید لباس و کفش مناسب کوهنوردی و طبیعت نوردی بپوشید و قبل از غروب آفتاب به شهر برگردید.

 

?باغ گیاه شناسی مشهد

  باغ گیاه شناسی مشهد (Mashhad Botanical Garden) یکی از دیدنی های این شهر است که دارای ۲۵ هکتار است. در این مجموعه ی طبیعی، ۱۱ کلکسیون مختلف که ترکیبی از معماری و علم هستند در کنار هم قرار گرفته و در سال ۱۳۹۲ افتتاح شد.

در این باغ ۱۸۰ گونه ی مختلف گیاهی و دارویی و ۴۰۰ نمونه ی ژنتیکی نگهداری می شود. از این باغ هم می توان از لحاظ آموزشی و هم از لحاظ بازدید از یکی از دیدنی های مشهد استقبال کرد.

?بازار رضا

  این بازار تاریخی امروزه یکی از جاذبه های مشهد است که قطعا گذر هر توریست و گردشگری برای یک بار هم که شده به آن افتاده است. معماری بازار رضا (Bazaar Reza) منحصر به فرد و زیباست و در کنارش همیشه تجارت در آن رونق داشته است.

بازار رضا در سال ۱۳۵۵ ساخته شده و دارای مغازه ها و غرفه های مختلفی در خود است. ادویه های مختلف، زعفران، فیروزه و کلی کالای دیگر در این بازار به وفور خرید و فروش می شوند.

?غار بیمار آب

در حد فاصل ۶ کیلومتری دهکده ی کوشک آباد مشهد یک غار بسیار بلند قرار گرفته که در سطح آن، آب بسیار زیادی جریان دارد. این که چرا به این غار نام بیمار آب را نهاده اند به این خاطر است که محلی های منطقه برای درمان بیماری بیماری های حیوانات خود، از آب این غار به آن ها می خورانده اند! در ابتدای غار بیمار آب یک چاه عمودی به عمق ۱۵ متری وجود دارد که در انتهای آن آب های چکیده از سقف غار جمع شده و تشکیل یک حوضچه ی نسبتا عمیق را داده اند. دهانه ی ورودی غار هم ۳ متر است. جالب است بدانید که هنوز هم مردم محلی این اعتقاد را دارند. در ضمن یادتان باشد که بدون محافظ هرگز به این غار نروید.

 

?خانه ملک

این خانه ی تاریخی یکی از نمونه های به جای مانده از دوره ی حکومت قاجارهاست. خانه ی ملک قبل تر خیلی بزرگ بوده اما این روزها تنها ساختمان ۲ طبقه ی آن باقی مانده است. طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت ‌کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی است. خانه ملک امروزه مرکز هنرهای سنتی میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی است و یکی از جاذبه های گردشگری مشهد می باشد. گفتنی است حمام خانه ملک تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی دوره خود در شهر مشهد معرفی شده است. این خانه ی تاریخی در سال ۱۳۷۷ ثبت ملی سازمان میراث فرهنگی شد. در سال ۱۳۸۵ بود که این مجموعه ی تاریخی را به عنوان خانه ی توریست مشهد انتخاب کردند. این مجموعه از ساعت ۸ صبح تا ۶ بعد از ظهر باز است.

   

اطلاعات سایر شهرستان های استان خراسان رضوی را در سامانه زمات می توانید مطالعه نمایید.