در جنوب شرقی این استان آذربایجان غربی واقع شده‌است. مرکز این شهرستان شهر تکاب است. شهرستان تکاب از غرب به شهرستان شاهین‌دژ، از شمال غربی به شهرستان هشترود، از شمال شرقی به استان زنجان، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان سقز،شهرستان دیواندره و از طرف جنوب شرقی به شهرستان بیجار محدود است و با سه استان زنجان، آذربایجان شرقی و استان کردستان مرز مشترک دارد.
دین و فرهنگ
دین مردم شهرستان تکاب اسلام و مذهب شیعه و سنی است. در گذشته نه چندان دور، جمعیتی از یهودی‌ها هم در شهر سکونت داشتند که همگی در دههٔ چهل، به شهرهای دیگر و اسرائیل مهاجرت کردند.
زبان و گویش
زبان مردم در شهرستان تکاب ترکی آذربایجانی و کردی است.
اماکن تفریحی و تاریخی
از اماکن تفریحی و تاریخی تکاب می‌توان به آثار باستانی تخت سلیمان، چمن چملی، کوه بلقیس، دژ ساری قورخان و بقعهٔ ایوب انصار، مسجد جامع تکاب، قلعه سردار، آب گرم احمدآباد و… اشاره کرد.
سوغات و صنایع دستی
عسل، لبنیات، سیب، زردآلو و گیلاس از مهم‌ترین سوغات‌های شهر تکاب بوده و صنایع دستی تکاب که می‌توان از آن به عنوان سوغاتی این شهر استفاده کرد عبارت از گلیم، جاجیم، صنایع چوبی و صنایع پشمی است.
تکاب یکی از شهرهای استان آذربایجان‌غربی است که داستان‌ها و افسانه‌های زیادی را در دل خود جای داده است. اگر علاقه‌مند به نقاط مرموز و ناشناخته ایران هستید، پس حتما سفر به این شهر افسانه‌ای، برای شما جذاب خواهد بود. تکاب آثار تاریخی غنی و دیدنی‌های فراوانی دارد که قدمت برخی از آن‌ها به هشت هزار قبل می‌رسد. هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی راهی این شهر جذاب می‌شوند تا رموز ناشناخته آن را کشف کرده و خاطرات خوبی را برای خود رقم بزنند.
مجموعه جهانی تخت سلیمان
مجموعه جهانی تخت سلیمان و آثار باستانی که در آن قرار دارد، از مهم‌ترین و معروف‌ترین مراکز تاریخ و تمدن کشور ایران است که در کوهستان‌های غرب کشور، در نقطه‌ای بسیار باصفا و خوش آب و هوا واقع شده است. این مجموعه تاریخی که در حال حاضر «تخت سلیمان» نامیده می‌شود، در دوران قدیم به نام «آتشکده آذرگشنسب» معروف بوده است.
مجموعه تاریخی تخت سلیمان شامل دریاچه طبیعی، آتشکده آذرگشنسب، معبد آناهیتا، بنای چهارطاقی، تالار و کاخ شاهی می‌شود. گفته می‌شود که قدمت سکونت در تخت سلیمان به هزاره اول قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد و اوج شکوفایی آن متعلق به حکومت ساسانیان است.
برخی بر این باور هستند که تخت سلیمان برای ساسانیان همان ارزشی را داشته که تخت جمشید برای هخامنشیان داشته است. این مجموعه تاریخی همچنین یکی از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است.
چملی گول (تالاب چملی)
چملی‌گول یا تالاب چملی یا جزیره شناور یا چمن متحرک، یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز و جالب تکاب است که در نزدیکی روستای بدرلو در ۱۵ کیلومتری شهر تکاب واقع شده است. چملی‌گول در واقع برکه‌ای یا دریاچه‌ای کوچک است که وسط آن جزیره‌ای از چمن قرار دارد و اطراف آن چمنزارها و نیزارهای بلندی روییده است که ارتفاع تقریبی برخی از آن‌ها به ۲ متر می‌رسد. این برکه یا دریاچه کوچک با وزش باد و جریان هوا به جهان مختلف تغییر مسیر داده و حرکت می‌کند و همین اتفاق باعث منحصر‌به‌فرد شدن این جاذبه طبیعی شده است.
زندان سلیمان (کوه زندان دیو)
زندان سلیمان یا کوه زندان دیو، کوهی مخروطی شکل درون تهی است که در سه کیلومتری غرب مجموعه جهانی تخت سلیمان و در ۴۲ کیلومتری تکاب در استان آذربایجان‌غربی جای گرفته است. این کوه مخطروطی، هزاران سال قبل بر اثر فوران یک آتشفشان پدید آمده است. اهالی منطقه تخت سلیمان تکاب داستان‌های زیادی درباره این ناحیه تعریف می‌کنند و می‌گویند که «حضرت سلیمان»، دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می‌کردند را در این کوه زندانی می‌کرده است و به همین خاطر آن را زندان دیو یا سلیمان می‌نامند.
روستای تاریخی یولقون آغاج
روستای تاریخی یولقون آغاج در ۳۰ کیلوتری تکاب در آذربایجان‌غربی قرار گرفته و از آثار تاریخی زیادی از دوران حکومت قاجار و صفوی برخوردار است. این آثار تاریخی شامل قلعه روستایی، حمام سنتی، مسجد و خانه اربابی می‌شود. متاسفانه مسجد این روستا که قدمت آن به ۱۵۰ سال پیش می‌رسید، بر اثر آتش‌سوزی از بین رفته و در محل آن مسجدی بزرگ و باشکوه ساخته شده است.
آبشار و چشمه های آبگرم قینرجه
آبشار فصلی قینرجه در ناحیه غربی کوه بلقیس در روستایی با همین نام در ۵۰ کیلومتری شمال تکاب قرار گرفته است که زیبایی‌های خیره‌کننده‌ای دارد. همچنین اطراف این آبشار دارای جلوه‌های طبیعی و پوشش گیاهی بسیار متنوعی است. چشمه‌های آبگرم و جوشان این منطقه نیز معدنی بوده و دارای خواص درمانی هستند.
زندان برنجه
در جنوب روستایی به نام برنجه و در کنار رودخانه، دهانه‌های چند چشمه آهک‌ساز خشک‌شده را می‌توان مشاهده کرد که معروف‌ترین آن‌ها زندان یا دریای برنجه است. این پدیده زیبا در دامنه کوه معروف به کوه طویله سلیمان در ۲۸ کیلومتری شمال تکاب واقع شده و از تشکیلات زمین‌شناسی متعددی برخودار است. دهانه این چشمه بیضی شکل است که قطر بزرگ آن ۱۰۰ متر و قطر بزرگ آن ۵۰ متر است و عمق آن به ۷۰ متر می‌رسد. در کف این چشمه یا سازه بزرگ طبیعی، دریاچه‌ای مملو از آب سرد و گاز کربنیک وجود دارد.
آب های گرم احمدآباد
آب‌های‌گرم احمدآباد در فاصله دو کیلومتری شمال‌غربی روستای احمدعلیا قرار گرفته که از گذشته تا حال، به‌واسطه خاصیت دارویی که دارد، مورد استفاده عموم قرار می‌گیرد.
قلعه ساری قورخان
قلعه ساری قورخان، مرکز تمدن‌های هزار اول بوده است و از عصر مادها تا سلسله ساسانیان، اقوام متعددی در آنجا سکونت داشته‌اند. این قلعه به‌صورت پشته عظیم سنگی در حاشیه شرقی رودخانه سارق وجود دارد که از همه طرف محفوظ است و دستیابی به آن بسیار مشکل و به این لحاظ مامنی برای ساکنان این خطه در ادوار مختلف بوده است.
پل ساروق
این پل تاریخی یکی از آثار ملی ایران است که در ۱۵ کیلومتری شمال‌غرب تکاب بر روی رودخانه ساروق بنا شده است. قدمت این پل به دوران حکومت سلسله صفوی بازمی‌گردد. این پل دارای سه چشمه یا دهانه است که در فصول پرآب و فصل بهار، رودخانه از هر سه طاق آن عبور می‌کند و در تابستان فقط از چشمه وسطی آن عبور می‌کند.
مسجد جامع تکاب
مسجد جامع تکاب در خیابان امام خمینی این شهر قرار گرقته و متعلق به اواخر سلسله قاجاریه است. شبستان قدیمی این مسجد دارای ایوان ورودی با ستون‌های مدور آجری و سرستون‌های سنگی است. در چهار گوشه مسجد، اتاقک‌های دو طبقه‌ای به منظور کاهش مصالح در جزرهای این چهار گوشه احداث شده است.
کلیسای چهارطاق
کلیسای چهارطاق در شمال‌غربی و در ۳۶ کیلومتری تکاب در روستایی به همین نام قرار گرفته است. در حال حاضر تنها پایه‌های چهار ستون این بنا به جای مانده است. باستان‌شناسان و کارشناسان بر این باور هستند که این بنا متعلق به دوران حکومت ساسانیان است و به یک آتشکده شباهت بیشتری دارد.
قلعه سردار افشار
عمارت سردار افشار در زمان سلطنت «ناصرالدین شاه قاجار» توسط «سردار حسینعلی‌خان افشار»در سال ۱۲۸۱ بنا شده است. ساختمان اربابی در دو طبقه با ایوان و ستون‌های مدور آجری خودنمایی می‌کند و در وسط حیاط آن یک حوض آب دایره‌ای شکل به عمق یک متر و به قطر حدودا شش متر وجود دارد.
مسجدجامع روستای آغولبیک
مسجد جامع روستای آغولبیک یکی از دیدنی‌های شهر تکاب است که در پنج کیلومتری این شهر واقع شده است. این مسجد از دوران قاجار به یادگار مانده و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. بعد از بازدید از این مسجد جامع دیدنی، حتما از حمام قدیمی و یخچال طبیعی روستای آغولبیک نیز دیدن کنید.
بقعه ایوب انصار
بقعه ایوب انصار، یادگاری کهن از دوران گذشته است که در فاصله ۱۳ کیلومتری از جنوب تکاب بر فراز قله بلندی در نزدیکی روستای دورباش واقع شده است. قدمت این بنای تاریخی به قرن نهم هجری می‌رسد.
