نیریز یکی از شهرهای استان فارس در ایران است. این شهر، مرکز شهرستان نیریز است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۴۵٬۱۸۰ نفر بوده‌است . نیریز در جنوب دریاچه بختگان و ارسنجان و در مغرب سیرجان در استان کرمان و در مشرق استهبان و جنوب غربی شهرستان خاتم در استان یزد و در شمال داراب،حاجی آباد استان هرمزگان واقع است.
پیشینه تاریخی نی ریز
تعیین تاریخ دقیق پیدایش این سرزمین و ارائه تصویر درست و روشن از آن در دوره‌های مختلف تاریخی، مشکل و در مواردی غیر ممکن است.. برخی آن را به دورهٔ اساطیری کیانیان و دورهٔ مادها نسبت می‌دهند که منبع و ماخذی قابل اعتماد در این زمینه وجود ندارد.
بر اساس دانسته‌ها و اطلاعات موجود می‌توان به احتمال گفت که پیشینه تاریخی نی ریز به دورهٔ هخامنشیان بر می‌گرددو به دنبال کاوشهای باستان‌شناسی که در اوایل سدهٔ بیستم در تخت جمشید انحام گرفت، الواحی گلی مربوط به دورهٔ هخامنشیان به دست آمد که در آنها (حدود ۱۵ لوحه) به نامهایی چون نَرِزُّش، نَرِزیش و… بر می‌خوریم که به عقیدهٔ باستان شناسان به نی ریز بر می‌گردد.منطقه‌ای را که در حال حاضر به نیریز معروف است در دوران داریوش کبیر از شهرهای آباد و پر جمعیت فارس بوده و استناد لوحه سنگی که بر اثر کاوشهای علمی از تخت جمشید بدست آمده، کتیبه مزبور هم که به خط میخی نقر شده در زمان هخامنشیان (داریـوش بـزرگ) نای ذی (کارگاه اسلحه سازی) نامیده می‌شد، چه در آن دوره بیش از ۷۰۰ کارگاه نیزه و شمشیر و زره سازی در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داریوش کبیر بوده‌است…. یکی از گمان‌هایی که در مورد اسم نی ریز می‌برند نام نیزه ریز میباشد که به خاطر نیزه سازی در دوره هخامنشی میباشد.
آب و هوا
نیریز در میانه جنوب و مشرق شیراز هوایی معتدل دارد اما نسبت به شهرهای همجوار سیرجان و استهبان هوای نسبتاً گرم تری دارد. درازی آن از خیرآباد تا حاجی‌آباد ۲۲ فرسخ، پهنای آن از سرگذار تا قریه بشنه ۱۸ فرسخ، محدود است.
از جانب مشرق و شمال به بلوک سیرجان و کرمان و بلوک شهربابک کرمان و بوانات، از طرف مغرب به بلوک استهبانات و بلوک آباده طشک، و از سمت جنوب به بلوک داراب و نواحی سبعه؛ و هر گونه شکاری در فارس باشد جز مرغ دراج و مرغ کبک انجیر در این بلوک یافت می‌شود. بعلاوه گورخر و آهو در صحرای نیریز فراوان است
صنایع و معادن
معادن سنگ چینی و همچنین کارخانه‌های متعدد سنگ بری، چاقو سازی، کارخانه فولاد همزمان با آغاز ساخت یکی از بزرگترین کارخانه‌های فولاد در شهر بافت عملیات مطالعاتی ساخت راه‌آهن سیرجان بافت کرمان آغاز شده و همچنین با وصل راه‌آهن سیرجان به مسیر نیریز ،استهبان، شیراز، و همچنین نبود خطی که جنوب شرق را به وسیلهٔ خطوط راه‌آهن به جنوب غرب وصل کند توجیه می‌کند.
با این اوصاف صنایع دیگر و نو ظهوری در شهرستان شکل گرفته که یکی از آنها دستگاه‌های تولید علوفه به روش هیدروپونیک میباشد که دو هزار نفر را مشغول به کار می‌کند و از کوچ عشایر و روستائیان به شهر جلوگیری می‌کند.
جاهای دیدنی نی ریز
قلعه اس پی آر
این قلعه در شرق نی ریز توسط انگلیسی‌ها ساخته شده‌است. هم اکنون این قلعه در بلوار نصر میباشد که در حال ویرانی میباشد و میراث فرهنگی توجه چندانی به این بنای تاریخی ندارد باید متذکر شد که اولین خطوط ارتباطی تلگراف و مورس در نی ریز توسط انگلیسی‌ها و در همین مکان افتتاح شد.
گفته می شود این قلعه با نیروی کاری مردم درحدود ۱۰۰ سال قبل ساخته شده است.
چشمه پلنگان
چشمه پلنگان ، واقع در نیریز در استان فارس است. این چشمه که از دامنه کوه سلطان شهباز در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی نیریز سرچشمه می‌گیرد، سیراب‌کننده باغات انجیر، انار و بادام اطراف شهر نیریز و باعث رونق تفرجگاه پلنگان است.منطقه پلنگان پذیرای گردشگران و حتی توریست‌ها بخصوص در فصل بهار و تابستان میباشد. و تفرجگاه اصلی مردم شهر نی ریز در روز ۱۳فروردین هر سال میباشد.
بیدبخون
بید بخون در جنوب نی ریز و حدود ۵ کیلومتری نی ریز واقع شده‌است.شهرت این مکان به دلیل وجود سه درخت چنار قدیمی و چشمهٔ یاقوتی میباشد.
در اطراف این مکان نیز درختان انجیر، ارژن، بادام و بادام کوهی به چشم می‌خورد.علت این نام گذاری وزش بادها به سمت درختان بوده که در اصطلاح به آن بید بخوان گفته می‌شود که به زبان محلی بید بخون معروف است.
مسجد جامع کبیر
مسجد جامع کبیر نیریز، یکی از کهن‌ترین مسجدهای ایران و به باور برخی از آتشکده‌های زرتشتیان بوده که در دوره اسلامی به مسجد تبدیل شده است. ایوان‌های به جا مانده از این مسجد به شیوه معماری دوره ساسانیان ساخته شده است.این بنا در نهم مرداد 1312 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
شهرستان نیریز با پیشینه تاریخی کهن در استان فارس، آثاری ارزشمند و در خور توجه از دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه بناهای مذهبی از سده‌های نخستین ورود اسلام به ایران را در خود جای داده است.
یکی از این بناهای ارزشمند، مسجد جامع نیریز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران به شمار می‌رود. این بنا با تأثیر از معماری ساسانی و نقشه‌ای تک ایوانی ساخته شده و در طول دوره‌های مختلف، بخش‌هایی به آن افزوده و تعمیراتی در آن صورت گرفته و در زمره آثار برگزیده از سیر تکامل هنر و تزئینات معماری ایران قرار گرفته است.
کتیبه‌های گچبری این بنا علاوه بر مدارک تاریخی، حاوی مضامینی مذهبی در مدح و ستایش پیامبر و امامان شیعه بوده و به خوبی انعکاس‌دهنده اندیشه‌ها و اعتقادات پیدا و پنهان بانیان آن است.
آبشار تارم
این آبشار در پنج کیلومتری نی ریز و در دامنه کوه های جنوبی این شهرستان واقع بوده و تلفیقی از زیبایی های طبیعی چون چشمه، کوه، جنگل یک قنات زیبا به نام ابازردشت بر زیبایی آن افزوده است.
شهرستان نیریز در ۳۵ کیلومتری شمال شرق استهبان و دویست کیلومتری شیراز واقع است و طبیعت زیبای آن از نی ریز گرفته تا ارسنجان، در نوع خود دیدنی و جذاب است.آب آبشار و چندین چشمه در نزدیکی آن پس از عبور از میان درختان انجیر به گورآب میریزد. آبشار در حدود ۱۱۵ متر ارتفاع دارد و آبشاری فصلی است.
روستای کوشکک
دهستان بختگان یکی از دهستانهای شهرستان نی ریزواقع در استان فارس می باشد،که روستاهای کوشکک،جهان آباد،حسن آباد،دهمورد، فیچقان، تله خاکی روستاهای این دهستان هستند. روستای کوشکک به عنوان مرکز این دهستان شناخته می شود که در موقعیت ۲۹درجه و۴۰دقیقه شمالی و۵۳درجه ۵دقیقه طول شرقی قرار دارد. روستای کوشکک از مرکز بخش (آباده طشک) ۲۲ کیلومتر واز مرکز شهرستان (نی ریز)۹۰ کیلومتر فاصله دارد.
این روستا از شمال غرب با روستای جهان آباد و از جنوب با دریاچه بختگان و از شرق و غرب با زمینهای کشاورزی روستا مجاورت دارد.کوشکک از نظر لغوی به معنی قصر کوچک میباشد.
روستای رودخور
رودخور ، روستایی بی نظیر از توابع نی ریز است. طبیعت دلنشین روستا با مردمانی از جنس نور ، مکان های واقعاً دیدنی و زیارتگاه امامزاده سید محمد که از نوادگان امام کاظم (ع) اند در روستای ریزاب، فضایی متفاوت را به وجود آورده است. آسمان شب هایش واقعاً دیدنی است و روزهایش پر شعف و نشاط ،آنقدر طبیعتی است زیبا و متنوع که کلمات هم در تعریف کردنش کم آورده اند.
دریاچه بختگان و دریاچه طشک
دو دریاچه طشک و بختگان در فاصله 10 کیلومتری غرب شهر نی ریز قرار دارد و از بزرگترین و پرآب ترین دریاچه های کشور به شمار می روند؛ این دو دریاچه از هم فاصله ای ندارند و در برخی از سال های پرباران به هم می پیوندند.
دریاچه های طشک و بختگان و مناطق کوهستانی بین آن ها همراه با جزایر متعددی که در این دریاچه ها وجود دارند، مجموعه بسیار باارزشی را به وجود آورده اند.
مهم ترین منبع تامین کننده آب این دریاچه ها، آب رودخانه های کُر و سیوند می باشد؛ این دو رودخانه در محل پل خان مرودشت به هم متصل شده و شاخه اصلی آن به طول حدود 100 کیلومتر پس از آبیاری مزارع منطقه کُربال، به دریاچه بختگان می ریزند.
در سال های کم باران و به ویژه در فصل تابستان، ورودی دریاچه بسیار ناچیز است که در برخی سال ها منجر به خشک شدن این دو دریاچه می شود؛ آب این دریاچه ها شور بوده و نوع پوشش گیاهی اطراف دریاچه بستگی به میزان شوری آب دارد و در محل هایی که آب از شوری کمتری برخوردار است بیشه زارها و نی زارهای بزرگی را تشکیل داده است.
جهت آشنایی بیشتر باسایر شهر های استان فارس می توانید به سامانه سراسری زمات مراجعه کنید
