کشتی گیله مردی،لافندبازی، قیش بازی،هفت سنگ،آغوزبازی (گردوبازی)، برموم بازی، ورزا جنگ،عروس گولی،هکش هکشی، جوجو یک منه،خرس بانی، دم کشی،توپ کش و قیطه چو از مهم ترین این بازیها بود.
گیلان،سرشاراز آداب و رسوم وخرده فرهنگ هایی است که بیانگرفرهنگ غنی واصیل مردمان این دیاراست، بازی های بومی و محلی،بخشی ازاین آداب وآیین هاست که سرمایه فرهنگی این استان محسوب می شود.
محمد بشرا پژوهشگرگیلانی درباره بازی های بومی و محلی گیلان گفت: وقتی از بازی های محلی گیلان صحبت می شود نام چند بازی خاص به ذهن شنونده خطور می کند، در حالی که فرهنگ غنی گیلان سرشارازبازیهای شادومفرح است.
وی بابیان اینکه براساس تحقیقات حدود۱۰۰بازی محلی درفرهنگ مردم گیل ودیلم وجود داشته است گفت:کشتی گیله مردی،لافندبازی، قیش بازی،هفت سنگ،آغوزبازی (گردوبازی)، برموم بازی، ورزا جنگ،عروس گولی،هکش هکشی، جوجو یک منه،خرس بانی، دم کشی، آونخوتی،چوب پا، مرغونه وازی، ترنه وازی، توپ کش و قیطه چو از مهم ترین این بازیها بود.
این کارشناس فرهنگ مردم که تاکنون۱۲ کتاب با موضوع آئین ها و فرهنگ مردم گیلان تالیف کرده است،درمعرفی برخی بازیهای بومی ومحلی استان می گوید:کشتی گیله مردی ریشه درآداب و سنن گیلانیان دارد و از قرن چهارم در بین این مردم متداول است.
وی با بیان اینکه این کشتی درخراسان، به کشتی باچوخه و در مازندران، به کشتی مازندران معروف است گفت:درگیلان این کشتی درروستاها و شهرهای کوچک و دربازارهای هفتگی ومجالس عروسی برپا می شد.
این پژوهشگرگیلانی ضمن اشاره به مختصات این بازیها گفت:لافند بازی یا ریسمان بازی از نمایش های زنده و محبوب مردم گیلان بوده که درگذشته در نوروز، مراسم عروسی و بازارهای هفتگی اجرا می شد و امروزه در برخی بازارهای هفتگی به نمایش درمی آید.
محمد بشرا، از”مرغونه جنگ”یا “مرغونه وازی”،قیطه چی،ترنه وازی وتوپ کشی هم به عنوان بازیهای ویژه نوروز یاد کرد و افزود: توپ کشی و ترنه وازی از بازیهای مورد علاقه مردمان این دیاربود.
این فرهنگی بازنشسته بابیان اینکه متاسفانه در حال حاضر بازیهای کامپیوتری وتلویزیونی باعث فراموشی و انزوای این بازیهای اصیل شده اند افزود:صدا و سیما می تواند با برنامه سازی به ویژه در برنامه های کودک، ازکودکان و نوجوانان برای انجام بازیها و ورزشهای بومی و محلی استفاده کند و گامی اساسی در آموزش،احیا و ترویج و توسعه این بازیها بردارد.
وی بابیان اینکه این بازی ها به ۲دسته میدانی ونشسته دسته بندی می شود گفت:بازیهای نشسته درروزهای سرد و بارانی پاییز و زمستان که امکان بازی درمحیط باز وجود نداشت با مشارکت پدرومادر یا خواهروبرادربزرگتردرخانه انجام و بازی های میدانی نیزدر شرایط مناسب آب وهوایی با حضورتعدادی ازبچه هادرمحیط بازانجام می شد.
محمد بشرا با اشاره به این که دربازیهای میدانی،استعدادهای کودکان بروز یافته و موجب افزایش توان ذهنی وفیزیکی آنهامی شد گفت:دربازی های میدانی، کودکان نحوه ارتباط با دیگران را به خوبی یاد می گرفتند.
وی به نقش مهم و تاثیر گذار مدارس در آموزش و انجام این بازی ها اشاره کرد و گفت: باید برای آموزش بازیججهای محلی در زنگ های ورزش مدارس برنامه ریزی شود،چون کودکان ونوجوانان بیشتر وقت خود را با هم سن وسالان خود در مدارس می گذرانند.
وی از نبود آگاهی کافی و شناخت مناسب از بازی های بومی و محلی در مدیران و سیاست گذاران آموزشی ملی واستانی انتقاد کرد وافزود: یکی از بهترین شیوه ها،آموزش بازی های بومی-محلی به کودکان و نوجوانان درمقاطع مختلف تحصیلی و براساس قدرت بدنی و توانایی ذهنی آنها است زیرا آنان در حین بازی وبه اقتضای آن، باهم به زبان محلی صحبت می کنندو قانع بودن به سهم خود و راضی بودن به نتیجه را یاد می گیرند.
دکترعباسعلی حسین خانزاده عضوهیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه گیلان هم درگفتگو با خبرنگارما با اشاره به این که بازی ازمؤثرترین و پرمعناترین راه های یادگیری و تمرین هوش است گفت:در هنگام بازی، کودکان به فکرپیدا کردن راه های تازه ای برای پیروزی می افتند و همان طور که از انرژی خود استفاده می کنند، قوای فکری خود را نیز به کارمی گیرند و در تمام مدت بازی، تجربه می اندوزند.
این استاد دانشگاه ، تحول شناختی، اجتماعی، عاطفی وتحول جسمانی را از فاید ه های بازی کردن برشمرد و افزود:حصر رسانه هایی مانند تلویزون،ماهواره،اینترنت، و بازیهای رایانه ای باعث می شود کودک بیشتر وقت خود را در محیط های بسته و به تنهایی صرف کند که بدین گونه در تشخیص رفتارهای اجتماعی درست از نادرست سر درگم شده ونمی تواند اجتماعی شدن را به خوبی طی کند.
وی می گوید: بازیهای سنتی که معمولا به صورت گروهی بوده و با فعالیت های حرکتی همراه هستند، به رشد حسی-حرکتی کودک کمک واو را درکسب مهارت های حرکتی که یکی از عوامل زیربنایی فعالیت های شناختی است یاری می کند، این درحالی است که بازی های رایانه ای این ویژگی را ندارند.
این عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه گیلان، کاهش هیجانات منفی ودر نتیجه درمان اختلال های هیجانی- رفتاری، آموزش مهارت های زندگی،نقش های اجتماعی ومسئولیت پذیری، کمک به روند یادگیری کودک، هماهنگی اعضای مختلف بدن، کمک به حل مشکلات تغذیه ای کودک ودرنتیجه رشد جسمانی مناسب ومهارت های تصمیم گیری را از دیگر فواید فعالیت های حرکتی بازی های محلی وسنتی برشمرد.
و اما مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری گیلان نیزگفت:سالانه چندبار با هدف معرفی وشناسایی آداب و سنن بومی ومحلی استان،بازیهای بومی و محلی گیلان درجشنواره ها ونمایشگاه های استانی وملی اجرا می شود.
امیدعزیزی اجرای بازی های بومی ومحلی را درجشنواره های تابستانی ونوروزی موزه میراث روستایی سراوان، کلبه جهانگردی رشت وهم چنین جشنواره های شهرستانی نظیر فومن،شفت،رودسر،ماسال،آستارا و لنگرود را از برنامه های مهم این اداره کل برشمرد و گفت: اجرای مراسم لافند بازی درنمایشگاه هفته فرهنگی گیلان در تهران ازسیاست های این اداره کل برای معرفی بیشتراین ورزش به مردم بوده است که سال گذشته با استقبال بی نظیر بازدیدکنندگان نمایشگاه مواجه شد.
وی با اشاره به تلاش اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری برای شناسایی وثبت و ضبط مراسم معنوی استان گفت:کارشناسان این اداره کل باهماهنگی اداره کل ورزش و جوانان گیلان درصدد ثبت ورزشهای بومی ومحلی استان در فهرست آثار ملی کشور هستند که ثبت لافند بازی و کشتی گیله مردی نتیجه این تلاش هاست .
امیدعزیزی می گوید:کشتی گیله مردی دی ماه پارسال به شماره ۴۱۴ومراسم لافند بازی، شهریورامسال به شماره ۵۵۴ درفهرست آثار معنوی ثبت شد.
وی افزود: به دلیل توجه وعلاقه مردم استان به کشتی گیله مردی، برگزاری این بازی محلی، در اکو موزه میراث روستایی و هم چنین درمراسم رونمایی از نماد ثبت معنوی کشتی گیله مردی در فهرست آثار ملی در سومین روز بهار۹۲ اجرا شد .
رییس هیات ورزشهای بومی ومحلی استان گیلان با بیان اینکه هیات ورزشهای بومی ومحلی گیلان ازسال۸۶ تاکنون جزوهیات های ۳ استان برترکشور است گفت: هیات ورزشهای بومی ومحلی گیلان، بعد از هیات فوتبال از نظر آمار بیمه ورزشی، رتبه دوم را در استان دارد.
مهدوی درخصوص حمایت ازفعالان عرصه ورزشهای بومی – محلی نیز می گوید :درسال۸۸ تعداد ورزشکاران بیمه شده این هیات هزارو۱۰۰نفربودند،که این تعداد امسال به ۸ هزار نفر افزایش یافته است.
رییس هیات ورزشهای بومی ومحلی گیلان در ادامه به علاقه مندی و استقبال مردم از کشتی گیله مردی اشاره کرد وگفت:دربهار وتابستان هرسال به مدت۳۰شب وهرشب بیش از۱۰ مسابقه در شهرهای مختلف گیلان ازجمله فومن،رشت،رضوانشهر،رودبار و لاهیجان، کوچصفهان وخمام برگزار می شود که هر یک از این رقابتها، بیش از ۳ هزار تماشاگر دارد.
ولی قنبرزاده ازاهالی روستای دارباغ فومن که بیش از۳۰ سال درمیدان کشتی گیله مردی خاک می خورد به خبرنگارواحد مرکزی خبرگفت: کشتی گیله مردی در گذشته در استانهای گیلان، مازندران ،گلستان وبخش هایی از استانهای قزوین و اردبیل انجام می شد.
این ورزشکار۵۰ ساله فومنی بابیان اینکه درگذشته کارهای روزمره مردم نیازبه زور بازو داشت ومردم برای افزایش توان جسمی خود به کشتی روی می آوردند افزود:متاسفانه درحال حاضر به اندازه انگشتان۲دست هم ورزشکارکشتی گیله مردی در استان وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه چندشهرستان درگیلان در زمینه کشتی گیله مردی فعال است گفت: بخشی از شهروندان گیلانی هنوزازاین ورزش شناخت کافی ندارند.
وی با گلایه ازبی توجهی سیاست گذاران فرهنگی و ورزشی به این بازی بومی محلی گفت:این ورزش جایگاه مناسبی در تصمیم گیری هاوبرنامه ریزیهای مسئولان ندارد و فقط با هدف سرگرمی به آن نگاه می شود.
جمشیدحسین زاده یکی دیگراز ورزشکاران بومی– محلی گیلان که لافندبازی را از ۶ سالگی وازپدر وپدربزرگ خود آموخته و۱۷سال است که به طورحرفه ای بندبازی می کند می گوید:این بازی دردوره های مختلف نام های متفاوت از جمله لافندبازی وداربازی داشت وامروزه هم به بندبازی معروف است.
این لافند باز شفتی با بیان اینکه تاکنون۲ بار در جشنواره بین المللی آیینی – سنتی تهران حضوریافته افزود: ۷سال است که تابستان ها در۲روز پایانی هفته، درموزه میراث روستایی گیلان برنامه اجرا می کند.
کوتاه سخن اینکه:یکی از دغدغه های سیاست گذاران فرهنگی، درجوامع پیشرفته، تلاش برای حفظ خرده فرهنگ ها وتکیه برحفظ اصالت فرهنگ های بومی ومحلی است.
به نظرمی رسد جامعه ما،درحال حاضر گذار ازدوره ای است که جوامع غربی سالها پیش از آن گذرکرده اند.
باتوجه به اهمیت بازی های بومی ومحلی و نقش تاثیر گذار آن در حفظ وبقای خرده فرهنگها، مسئولان ومدیران فرهنگی باید درسیاست گذاری های کلان وخرد نگاهی ویژه به این مقوله داشته باشند .
منبع:باشگاه خبرنگاران
