تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی اختلالی است که از تنگی کانال نخاعی گردن و کمر ناشی می‌شود. این عارضه در اثر فرسایش هر دو مفصل فاست و دیسک‌های بین مهره‌ای رخ می‌دهد. خارها یا زائده‌های استخوانی (استئوفیت) در این عارضه در کانال نخاعی ایجاد می‌شوند. مفصل‌های فاست نیز در اثر ابتلا به بیماری مفصلی آرتریت بزرگ می‌شوند و فضای در دسترس ریشه‌های عصبی را باریک‌تر می‌شود؛ این عارضه را آرتروپاتی (بیماری مفصل) فاست می‌نامند که در مواقعی نیاز به جراحی تنگی کانال کمری است.
رباط‌های ستون فقرات، به ویژه رباط زرد (فلاوم)، با بالا رفتن سن ضخیم‌تر و سفت می‌شود و انعطاف پذیری آن کم می‌شود، نتیجه چنین تغییرهایی تنگی کانال نخاعی است. در اثر این فرایندها کانال نخاعی تنگ و در نتیجه به ریشه‌های عصبی و نخاع فشار وارد می‌شود و علائم تنگی کانال نخاع بروز می‌یابد.
این عارضه گاهی در کانال نخاعی مرکزی یعنی در محل قرارگیری نخاع یا کودا اکوینا (دم اسب)، گاهی در محل خارج شدن ریشه‌های عصبی از کانال مرکزی (تنگی زاویه جانبی) یا در منفذهای (فورامن‌های) جانبی (تنگی فورامن) یعنی در محل خارج شدن ریشه‌های عصبی از بدن رخ می‌دهد.
قدری انحراف کانال نخاعی پی‌آمد طبیعی و ناگزیر گذر سن است، اما شدت علائم به اندازه کانال نخاعی و میزان فشار روی اعصاب بستگی دارد. میزان انحراف در هر فرد متفاوت با دیگری است و لزوماً همه دچار درد یا ضعف نمی‌شوند.
علت ها و دلایل
تنگی کانال نخاعی نتیجه فرایندهای گوناگونی است که میزان فضایی را که در کانال نخاعی در دسترس عصب‌ها قرار می‌گیرد کاهش می‌دهد. متداول‌ترین علت فرسایش و تحلیل رفتن در افزایش سن ریشه دارد، البته تنگی کانال نخاعی گاهی مادرزادی است و کانال نخاعی بیمار از بدو تولد کوچکتر از حالت طبیعی است (تنگی کانال نخاع مادرزادی) یا این که در مواردی نادر از عارضه‌های متابولیک یا تومور نشأت می‌گیرد.
علائم و نشانه ها
درد باسن یا پا که یکی از علائم رایج تنگی کانال نخاع کمر است معمولاً با فشردگی ساختارهای مویرگی انتقال دهنده جریان خون به ریشه‌های عصبی همراه است. به علاوه علائم تنگی کانال نخاعی گاهی نتیجه مستقیم تحت فشار قرار گرفتن فیزیکی ریشه‌های عصبی است. هر یک از این فرایندها می‌تواند در عملکرد طبیعی ریشه‌های عصبی تداخل ایجاد کند و تأثیرگذاری و تحمل عصب‌های نخاعی را کاهش دهد.
برخی از بیماران مبتلا به بیماری فرسایشی ستون فقرات با هیچ علامتی مواجه نمی‌شوند، حال آن که برخی از کمر درد ملایم شکایت دارند و عده‌ای دیگر حتی نمی‌توانند راه بروند. بیمار در صورت شدید بودن عارضه با درد در ناحیه باسن، ران یا پا روبرو می‌شود که هنگام ایستادن یا راه رفتن شروع و با استراحت کردن آرام می‌شود. بیمار در برخی موارد از درد و ضعف پا شکایت دارد بدون آن که دچار کمر درد باشد.
بی‌حسی، گزگز و ضعف پایین تنه از علائم شدیدتر این اختلال محسوب می‌شود. قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص، مانند خم کردن کمر و رو به جلو خم شدن، علائم تنگی کانال نخاعی را به دلیل افزایش میزان فضای در دسترس اعصاب کاهش می‌دهد. برای مثال اکثر بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی می‌توانند بدون درد دوچرخه سواری کنند و از سطح شیبدار یا پله‌ها بالا بروند. این بیماران غالباً می‌توانند مسافت‌های طولانی را با تکیه کردن بر چیزی مانند چرخ خرید طی کنند. بااین حال علائم همین بیماران هنگام پایین آمدن از پله‌ها یا سراشیبی یا تکیه نکردن به چیزی هنگام راه رفتن مجدداً بروز می‌یابد. وجود و شدت علائم تنگی کانال نخاعی به عامل‌های متعددی مانند عرض اصلی و اولیه کانال نخاعی، آسیب پذیری و حساسیت عصب‌های درگیر و نیازهای عملکردی خاص هر فرد و میزان تحمل درد وی بستگی دارد.
تشخیص
پزشک برای تشخیص تنگی کانال نخاعی ابتدا سابقه پزشکی بیمار را کاملاً بررسی می‌کند و معاینه جامعی را انجام می‌دهد، سپس در مورد علائم، عوامل تأثیرگذار بر تشدید یا تسکین آنها و مدت زمان بروزشان برای درمان تنگی کانال نخاعی سؤال می‌کند. برای تعیین شدت عارضه و این که آیا بیمار در نقاط خاصی از بدن دچار درد یا ضعف است یا خیر، حتماً باید معاینه بالینی انجام شود. رویارویی با ناهنجاری در میزان قدرت و حس بخش‌های معینی از بدن در معاینه عصبی شاخص‌ترین دلیل تحت فشار قرار گرفتن مزمن ریشه‌های عصبی در اثر تنگی کانال نخاعی است. به علاوه معاینه برای تشخیص افتراقی و حذف احتمال ابتلا به عارضه‌هایی چون مشکلات مرتبط با آرتروز زانو و لگن یا دیابت نیز به کار برده می‌شود.
هیچ تست آزمایشگاهی وجود ندارد که بتوان با اتکا بر آن ابتلا به تنگی کانال نخاعی را تایید یا رد کرد، اما این آزمایش‌ها در تشخیص علت‌های غیرمعمول اختلال و نقص عملکرد نخاع و ریشه‌های عصبی کاربرد دارند. در ام.آر.آی. یا سی.تی. اسکن کانال یعنی محل وجود عصب‌ها و میزان باریک شدن آن مشخص می‌شود و می‌توان از این روش‌های تصویربرداری برای از میدان حدس خارج کردن ابتلا به بیماری‌های دیگر استفاده کرد.
درمان تنگی کانال نخاعی
درمان با توجه به شدت علائم و میزان محدودیت فعالیت‌های روزانه در اثر تنگی کانال نخاعی انجام می‌شود. در ادامه به معرفی چند روش درمانی می‌پردازیم که پزشک با توجه به میزان درد از آنها بهره می‌گیرد:
درمان‌های غیرجراحی:
در مواجهه با درد ملایم تا متوسط بیشتر به روش‌های درمانی محافظه کارانه و نگهدارنده، مانند مصرف دارو، فیزیوتراپی، تزریق استروئید، کشش ستون فقرات، لیزردرمانی و ماساژ، برای درمان تنگی کانال نخاعی روی آورده می‌شود.
جراحی بسته:
جراحی بسته در صورت شدید و مزمن بودن درد ناشی از عارضه و مقاوم بودن درد در برابر درمان‌های غیرجراحی انجام می‌شود.
جراحی کمر با حداقل تهاجم:
در صورت متوسط تا شدید بودن درد، برای از بین بردن فشار روی ریشه‌های عصبی عمل‌های جراحی با حداقل تهاجم مانند عمل ایجاد فاصله بین خاری (اینتراسپاینوس) انجام می‌شود.
جراحی باز کمر (روش قدیمی):
چنانچه درد متوسط تا شدید باشد و درمان‌های غیرجراحی نتواند درد را تسکین بدهد، به ناچار برای از بین بردن فشار جراحی باز انجام می‌شود یا عمل خشک کردن (فیوژن) مهره‌ها صورت می‌گیرد.
منبع:spinehealth
