بــلدرچین به گروه بزرگی شامل چندین سرده از پرندگان کوچک از راسته ماکیان‌سانانگفته شده است،
بلدرچین پرنده کوچک پرخاصیت
این پرندگان شناخته‌شده‌ترین گونه‌های راسته ی ماکیان‌سانان می باشند که آنها به دو بخش بلدرچین‌های بر جدیدتیرهٔ Odontophoridae و بلدرچین‌های بر قدیم تیرهٔ Phasianidaeتقسیم می‌شوند.
صنعت پرورش بلدرچین حدود ۱۵ – ۱۲ سال پیش در ایران آغاز گردیده و با توجه به سرمایه گذاریهای انجام گرفته که در سالیان اخیر پیشرفت قابل ملاحظه ای نموده بطوری که هم اکنون در ایران نژادهای گوناگونی از این پرنده پرورش داده شده که همگام با توسعه این صنعت و عرضه گوشت بلدرچین، بازارهای مصرف گوشت و تخم آن نیز پیشرفت قابل ملاحظه ای پیدا نموده .
و با توجه به ارزش غذائی گوشت و تخم آن و بالا رفتن آگاهی های عمومی در زمینه تغذیه انتظار آن می رفته که استقبال عمومی از محصولات بلدرچین روز به روز افزایش یابد،هم اکنون نیز تراکم مزارع پرورش بلدرچین بیشتر در نقاط مرکزی ایران بوده و این نقاط از قطبهای مهم پرورش بلدرچین در ایران به شمار آمده شده است.
تنها با یک مکان کوچک در خانه مثلا انباری اتاق زیر زمین به مساحت ۳*۴ (۱۲ متر مربع) در خانه خودتان زیر نظر خودتان بدون اینکه روزانه وقت زیادی از شما بگیردمثلا بیشتر از نیم ساعت وقت گیر نیست ودر کنار شغل اصلی خود با صرف هزینه بسیار اندک وقت بسیار کم درآمد بالایی داشته باشید.
شما می توانید در یک مکان کوچک پرنده کوچک بلدرچین را چه به صورت گوشتی و چه به صورت تخمگذار نگه داری و از سود اقتصادی خوب آن بهره مند شوید.
بلدرچین‌ها پرندگانی با جثه کوچک بوده و زندگی بر روی زمین را ترجیح می‌دهند ، از دانه‌ها و نیز حشرات و دیگر جنبندگان کوچک تغذیه می نمایند، بر روی زمین لانه می‌سازند و بر پروازهای کوتاه و سریع قادرند، برخی گونه‌ها همچون بلدرچین ژاپنی و بلدرچین معمولی پرندگانی مهاجر بوده اند و توانایی پرواز در مسافت‌های طولانی را دارا هستند.
که در برخی کشورها برخی گونه‌های بلدرچین در تعداد زیاد پرورش داده می‌شوند تا از تخم و گوشت آنها استفاده شده و یا حتی در شکارگاه‌ها رها می شوند، این پرنده در سکونت‌گاه‌های خود هم توسط انسانها بطور گسترده‌ای شکار شده و تا از گوشت و پرهایش استفاده شود.
پراکندگی گسترده و فراوانی نِسبی این پرنده در خاورمیانه با نام‌های مختلف برای آن در میان فارسی‌زبانان همراه می بوده که به‌جز «بلدرچین» که واژه‌ای در اصل ترکی و اصلی‌ترین نام این پرنده بوده ، واژهٔ «کرک» در متون فارسی میانه و نیز در گویش هراتی و گویش‌های زبان کردی، در فارسی جدید به‌ویژه در گویش کرمانی واژه ی «بدبده»،
در فارسی کلاسیک واژهٔ «وَرْتِج/وَرْتیج/وَرْدیج» و در مازندران و برخی مناطق گیلان و سمنان «ورده» از نام‌های دیگر این پرنده بوده که در زبان گیلکی نیز آن را «وشم/وشوم» می‌نامند و سومین پادشاه زیاری را به جهت علاقه‌اش به شکار بلدرچین وشمگیر نامیده.
در عربی از واژه‌هایسمانی و سلوی استفاده شده که به فارسی نیز راه یافته و لامعی گرگانی شاعر سده ی پنجم می‌سراید:
باران و برف بارد بَر ما کنون زِ ابرچون بر بنی سرائیل از آسمان سمان .عنوان این پرنده در ویکی‌پدیای تاجیکی «بی‌دانه» بوده. به جز این مورد واژه‌هایی که تاجیک‌ها برای نامیدن این پرنده به کار می‌برند دقیقاً واژه‌هاییست که در سطرهای پیش آمد: ورتیش ، وریشک ، کَرَک ، سَلویٰ و و وشم.
۷۲ درصد وزن بلدرچین را می توان مورد استفاده قرار گرفت که در مرغ ۵۵ درصد می باشد. ۲۰ درصد وزن کل بدن بلدرچین را عضله تشکیل داده و درصد پروتئین و ماده خشک در عضله ران ۸۰ درصد بوده ، در صورتی که این رقم در مرغ ۶۵ درصد می باشد.
گوشت سینه بلدرچین به دلیل جنب و جوش و پرواز های متناوبی که انجام داده که علاوه بر این که حجم قابل توجهی از کل لاشه(یک سوم) را تشکیل می دهد، دارای طعم بسیار خوبی می بوده.
خواص درمانی بلدرچین
در پزشکی سنتی یا همان طب سنتی خواص گوناگونی برای بلدرچین برشمرده شده که از جمله اینکه بگفتهٔ شریف ادریسی «لیسیدن زهره بلدرچین برای درمان صرع سودمند بود، و چکانیدن خون آن در گوش دردمند، گوش‌درد را درمان نموده، و استمرار در خوردن گوشت آن دلِ سخت را نرم می‌سازد، و گویند که این خاصیت فقط در قلب اوست».
عبدالملک بن زهر اندلسی طبیب قرن ششم هم به این اشاره می‌کند که «گوشت بلدرچین سنگ کلیه و مثانه را خُرد می‌کند،و مدر بول است».برخی پزشکان قدیم و بسیاری از عوام نیز تصور می نمایند که تخم بلدرچین زبان انسان را گویا کرده و موجب می‌شود تا کودکان پیش از موعد زبان باز کنند. این باور ناشی از پرچانگی و صدای بلند بلدرچین نسبت به جثه ی اوست که آن را حمل بر فصاحت وی کرده‌اند.
ترکیب گوشت بلدرچین در ۱۰۰ گرم:آب ۶۵–۶۲ (درصد)،چربی ۳ (درصد)،پروتئین ۲۶ (درصد)،مواد معدنی ۶–۳ (درصد)،انرژیKcal/ ۱۰۰g) ۸۰)
ترکیب تخم بلدرچین در ۱۰۰ گرم:آب ۸/۷۳ تا ۳/۷۴ (درصد)،چربی ۴/۱۲ تا ۱/۱۱ (درصد)،پروتئین ۶/۱۱ تا ۱/۱۳ (درصد)،مواد معدنی ۱/۱ (درصد)،انرژی Kcal/ ۱۰۰g) )۱۶۱،کلسترول ۸۴۴ mg/dl (درصد).
خواص تخم بلدرچین:
تخم بلدرچین از نظر کیفیت با تخم سایر پرندگان متفاوت بوده و تخم بلدرچین در مقایسه با تخم مرغ، به مراتب ارزش غذایی بالاتری دارد. یک تخم بلدرچین هر چند که از لحاظ وزنی حدود یک پنجم وزن تخم مرغ معمولی را داشته که در مقایسه با تخم مرغ، ۵ برابر فسفر و کلسیم،۴/۵ برابر آهن، ۶ برابر ویتامین B1(تیامین)، ۱۵ برابر ویتامین B2(ریبوفلاوین) و ۶ برابر ویتامین B12 دارد،
همچنین از کلسترول کمتری برخوردار است و سرشار از ویتامین A، اسید نیکوتینیک، مس و کبالت می بوده.تخم بلدرچین نسبت به تخم مرغ از مزه بهتری برخوردار می بوده و به علت کراتین خاصی که در آن ذخیره شده ، در درمان بیماری آسم تأثیر مفیدی داشته که از طرف دیگر به علت غنی بودن از ویتامین B، در درمان بیماری های عصبی موثر است.
همچنین تخم بلدرچین به علت وجود آمینواسیدهای فراوان، در تغذیه کودکان و بیماران بسیار تاثیر گذار بوده. ضمناً از چربی کمتری نسبت به تخم مرغ برخوردار است.
تخم بلدرچین موجب بهبود اشتها در اطفال کم اشتها شده ومناسب برای سنین رشد کودکان ونوجوانان بوده، تخم بلدرچین به تنظیم سیکل خواب کمک کرده ، تخم بلدرچین سبب افزایش مقاومت کلی بدن می شود،تخم بلدرچین سبب بهبود میل و توان جنسی می گردد،تخم بلدرچین حساسیت ایجاد نمیکند.
تخم بلدرچین برای درمان بیماری‌های کبدی، کلیوی، کم خونی، آسم، سل، ناتوانی جنسی، استرس و بازسازی بدن پس از جراحی یا زایمان توصیه میگردد،مصرف تخم بلدرچین در مادران شیرده باعث منظم شدن سیستم عصبی، قلبی و گوارشی بدن و افزایش شیر می گردد،
مصرف تخم بلدرچین به دلیل حجم کم و میزان بالای پروتئین آن برای ورزشکاران بخصوص بدنسازان توصیه بسیار شده، تخم بلدرچین به دلیل کامل بودن و نداشتن هیچ تأثیر سوئی بر شیر خواران به عنوان بهترین مکمل دوران شیردهی بوده،ماسکسفیده تخم بلدرچین بهمراه عسل برای پوستهای چرب و زرده با عسل برای پوستهای خشک که باعث طراوت و شادابی و رفع چین و چروک و لکه های پوست شده.
جذب ویتامین های بدن با افزایش سن بسیار کم می شود از این رو مصرف تخم بلدرچین به افراد بالای چهل سال برای بالا بردن مواد معدنی و ویتامین های بدن و جلوگیری از کارافتادگی زودرس و پیشگیری از سرطان توصیه گردیده و همچنین این تخم در افراد پیر و مسن سبب تجدید قوای از دست رفته شده و در چین و ژاپن، بچه‌ها هر روز قبل از رفتن به مدرسه یک تخم بلدرچین می‌خورند .
ارزش غذایی گوشت بلدرچین
گوشت طیور به عنوان منبع پروتئین حیوانی اهمیت زیادی را داشته که به همین دلیل در کشورهای مختلف، سرمایه گذاری زیادی روی صنعت پرورش طیور از جمله بلدرچین شده کهارزش پروتئین موجود در گوشت این پرنده۲۴/۹۱۳ درصد می بوده و این در حالی است که انواع اسیدهای آمینه کمیاب که در سایر پروتئین ها یافت نمی شده و در گوشت این پرنده به وفور وجود داشته.
نتایج تحقیقات متعدد نشان داده که میزان پروتئین موجود در گوشت بلدرچین ۵ تا ۱۰ درصد بیشتر از سایر پرندگان و نشخوار کنندگان می باشد و به همین دلیل در اغلب نقاط دنیا متخصصان برای افراد مسن و از کار افتاده که احتیاج مبرمی به ترمیم سلول های از دست رفته بافت های خود داشته که مصــــرف گوشت بلدرچین را تجــــویــــز می نموده.
از طرف دیگر به دلیل وجود عناصر معدنی کمیاب و ویتامین در گوشت این پرنده، برای بیماری هایی چون آسم، تشنج، فشار خون بالا، ضعف اعصاب و یا در مواردی ناراحتی های روانی و همچنین بی خوابی مفید بوده،همچنین گوشت بلدرچین منبع خوب نیاسین، فسفر، مس، تیامین، ریبوفلاوین، ویتامین B6، روی، آهن و سلنیوم بوده.
ویژگیهای بلدرچین و محصولات وابسته به آن
بلدرچین دارای ویژگیهای منحصر به فردی دارد که آنها را از سایر طیور متمایز کرده و صنعت پرورش بلدرچین را یه یکی از سود آورترین صنایع بدل کرده ، در ذیل به برخی از این ویژگیها اشاره کوتاهی خواهیم داشت:
سرعت بالای رشد در این پرنده بسیار قابل توجه و در حدود ۵/۲- ۵/۳ برابر سایر طیور بوده. بلدرچین ها عموما در ۳۵-۴۵ روزگی به وزن ۱۸۰ تا۲۲۰ گرم رسیده و آماده کشتار می شوند ضمن اینکه سن بلوغ نیز در حدود ۷-۸ هفتگی میباشد.
سن پائین بلوغ جنسی: این پرندگان در ۶-۵ هفتگی قادر به تخمگذاری شده و در ۸-۷ هفتگی به بلوغ کامل جنسی رسیده و آمادگی تولید مثل پیدا می نموده.
فاصله نسلی کوتاه برنامه های اصلاح نژادی را در آنها به خوبی امکان پذیر می سازد.
میزان تخمگذری بالا، بلدرچین ها به طور وحشی سالانه در حدود ۸۰ – ۶۰ عدد تخم می گذارند اما در اسارت و با اعمال برنامه های مدیریتی قوی در زمینه تغذیه و نوردهی مصنوعی می توانیم این رقم را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش داده و به عدد ۲۵۰- ۱۵۰ عدد تخم در سال رسانده و میزان شایانی بوده.
محصولات بدست آمده از این پرنده دارای ویژگیهای منحصر به فردی بوده مثلا گوشت و تخم بلدرچین خوراکی بسیار کامل و ایده آل خصوصا برای کودکان، زنان حامله و افراد مسن می بوده است و می توان گفت که تقریبا در هیچ آیین منع مذهبی برای مصرف گوشت و تخم این پرنده دیده نمی شود.
و محصولات آن در تمامی جهان مشتریان خود را داشته.تخم و گوشتبلدرچین به دلیل داشتن چربی و کالری پائین و دارا بودن مقادیر زیاد آمینو اسیدهای ضروری، ویتامینها، اسیدهای چرب اشباع نشده، فسفو لیپیدها و غیره ، که هر کدام عناصری واجب و حیاتی برای رشد و سلامتی روحی و جسمی انسانها هستند، جزء مواد غذائی ایده آل به شمار می روند.
میتوان در مقایسه با گوشت و تخم سایر پرندگان، محصولات این پرنده از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و حتی به دلیل داشتن فاکتورهای مهم غذائی بعنوان دارو جهت تامین نیاز بیماران مصرف می شوند.معمولا وزن یک تخم بلدرچین در حدود ۱۳-۹ گرم است که از این میزان حدود ۳۳-۳۲% مربوط به زرده، ۵/۵۹-۵/۴۸ % آلبومین و حدود ۲۰- ۳/۸ % مربوط به پوسته می شود.
مواد تشکیل دهنده تخم هم عبارت اند از: آب (۳/۷۴-۸/۷۳ %)، کربوهیدرات (۱%)، پروتئین (۱/۱۳-۶/۱۱%)، چربی (۴/۱۲- ۱/۱۱%)، مواد معدنی (۱/۱%)، انرژی (۱۶۱cal/100g) و کلسترول (۸۴۴mg/dl ).
جیره غذایی برای بلدرچین
آب، پروتئین، کربوهیدرات، چربی، مواد معدنی و ویتامینها که اگرچه تمامی این اقلام ضروری بوده، اما آب کافی به عنوان مهم‌ترین ماده غذایی محسوب می شود.
آب پاکیزه و تمیز بایستی به طور منظم و دائم به خصوص تحت شرایط گرم و مرطوب در اختیار پرندگان بوده که بلدرچین به حداقل ۲ برابر وزن خویش نیاز به آب دارد. و برابر با وزن خویش نیازمند غذا بر حسب ماده خشک بوده که در صورت مصرف قدری نمک اضافی در جیره یا در فصول خشک سال میزان نیاز به آب نیز افزایش یافته.
بیماری بلدرچین
می توان از بروز اکثر بیماری های ویروسی با بکارگیری یک مدیریت خوب و کاربردی پیشگیری نمود و لانه ها باید تمیز و دارای تهویه و دمای مناسب باشند و از ورود جانوران موذی به آنها ممانعت گردد.
بلدرچین نباید با انواع دیگر پرندگان پرورش داده ، زیرا به خوبی مشخص شده که گونه های مختلف پرندگان دارای حساسیت های متفاوت در برابر ارگانیسم های عامل بیماری بوده واز آنجا که بلدرچین های جوان به بیماری حساس تر بوده بنابراین آنها باید جدا از بلدرچین های مادر پرورش زیرا بلدرچین های مادر ممکن بوده به طور تحت بالینی با میکروارگانیسم هائی آلوده باشند و یا به عنوان حاملین عوامل بیماریزا عمل کنند.
در مزارع بزرگ پرورش بلدرچین توصیه می شود که سرپرست های مستقل جهت مراقبت از این پرنده ها گماشته و شواهدی مبنی بر انتشار بیماری های خاصی مانند لکوز در مزارعی که بلدرچین و ماکیان به طور جداگانه پرورش می یابند ولی سرپرست آنها یکی بوده ، وجود دارد.
برعکس بلدرچین های ژاپنی ممکن به عفونت های تحت بالینی مبتلا شوند و آن را به سایر گونه های پرندگان انتقال شده.
این پرندگان باید با غذای مناسب که از منبع مورد اطمینان خریداری شده تغذیه و غذا باید در مکان خشک نگهداری شده و از رشد کپک ها ممانعت بعمل آید و همچنین باید از جانوران موذی که ممکن بوده باعث ایجاد بیماری یا انتقال میکروارگانیسم ها شوند محافظت کنند.
این پرندگان باید به طور مرتب و روزمره بازبینی و اگر نشانه هائی از قبیل کزکردگی، لرزش، فلجی را نشان دادند جهت معاینه به دامپزشک ارجاع داده شوند.
نکات آشپزی برای گوشت بلدرچین
گوشت خام بلدرچین در یخچال به مدت دو روز، و گوشت پخته آن حداکثر ۳ روز قابل نگهداری بوده،برای خرید گوشت بلدرچین اول از تاریخ انقضای آن اطمینان حاصل شوده وگوشت تازه بلدرچین باید بدون بو، کاملاً تمیز و عاری از هر گونه بقایای پر باشد و بهتر است در اولین فرصت ممکن بعد از خرید، آماده مصرف گردد.
اگر قصد پختن بلدرچین را تا ۲ روز بعد از خرید ندارید، آن را منجمد و به این منظور بهتر بوده آن را با همان بسته بندی هنگام خرید در فویل پیچید و یا این که در کیسه فریزر گذاشته و هوای داخل آن را کاملاً خارج شود.
سعی کنید که هیچ گاه بلدرچین منجمد را در درجه حرارت اتاق جهت رفع انجماد نگذاشته و بهتر بوده آن را در یخچال گذاشته تا در طول شب رفع انجماد گردد و هم چنین می توانید.
با غوطه ور کردن آن در آب سرد، رفع انجماد شود که بدین منظور پرنده را با همان بسته بندی منجمد شده و یا با قرار دادن در بسته ای مقاوم نسبت به آب داخل آب سرد قرار داده و هر سی دقیقه یک بار آب را عوض نموده و بلدرچین ظرف مدت یک ساعت یا کمتر رفع انجماد می گردد.
پرورش بلدرچین گوشتی
پرورش بلدرچین برروی بستر و یا در قفس ممکن است انجام شود. قفس‌های مورد استفاده تا ۸ طبقه ساخته و بلندی هر طبقه حدود بیست سانتیمتر و مساحت آن حدود۰/۵ تا ۰/۸ مترمربع بوده و هر جوجه بلدرچین به حدود ۱۵۰ سانتیمتر مربع جا نیاز داشته بنابراین در چنین قفس‌هایی سی تا چهل جوجه بلدرچین جا گرفته و در یک طرف این قفس‌ها آبخوری و در طرف دیگر دان خوری‌ها قرار داده.
همچنین پرورش بلدرچین در قفس بهتر از بستر بوده زیرا در یک فضای کم میتوان تعداد بیشتری جوجه بلدرچین نگهداری ،اما در صورت استفاده از قفس باید دقت کافی را داشت ، چون تعداد زیادی بلدرچین در یک جای کوچک قرار دارند، باید به طور مرتب هوای تازه در محیط وارد گردد .
این کار برای کم کردن حرارت اضافی، رطوبت و گازهای زیان آور بوده. دمای سالن پرورش جوجه بلدرچین در روز اول باید ۳۵درجه سانتیگراد و سپس هر چهار روز یک بار، سه درجه سانتیگراد دما کم می‌شود تا به بیست و یک تا بیست و دو درجه سانتیگراد رسیده ، نور در سالن پرورش در ۲ هفته اول باید به صورت تمام وقت یعنی ۲۴ ساعته بوده که بعد از آن مدت ۱۲ساعت در روز سالن روشن خواهد بود.
بهتر است جوجه بلدرچین‌های نر و ماده به صورت جدا از هم نگهداری ، وقتی بلدرچین‌ها به سن دو تا سه هفتگی برسند، میتوان نر و ماده را از هم تشخیص و در این سن پرهای سینه نرها به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای بوده و ماده‌ها نیز دارای پرهای سینه‌ای به رنگ خاکستری با خال‌های سیاه هستند.
منبع:سلامت نیوز
