هزاران سال است که از روزه برای نورانیت و تقدس استفاده می شود. با روزه، فرد متدین آگاهی خویش را بالا می برد. حتی مردم بی دین در قدیم برای رضایت خدایان، یونانیان برای برآورده شدن حاجات و مذهبیون برای افزایش درک روزهای مقدس، روزه می گرفتند.
کسانی که به روزه گرفتن معتقدند بر این باور هستند که روزه تنها راه پاک کردن جسم از سموم است، هنگامی که تنها آب می نوشید بدن سموم خود را دفع می کند و از سموم جدیدی که غذا نامیده می شود خبری نیست. بنابراین نتیجه اصلی روزه گرفتن برای مدت ۵ روز یا بیشتر، یک بدن سلامت و رها از سم است. طرفداران روزه متعقدند که روزه باعث افزایش عمر، سلامتی، جوانی، نشاط و بالا بردن قدرت ذهنی و روحی می شود و بر این باورند که روزه گرفتن باعث مداوای بیماری های زیر می گردد:
آسم، فشار خون بالا، تومور های سرطانی، زخم ها، آرتروز، بیماری های قلبی، میگرن ها، ناراحتی های کلیه، ام اس، بیماری های عفونی شکم، تب یونجه و همچنین روزه بسیاری از بیماری های مزمن دیگر را نیز درمان می کند.
روزه چیست؟
روزه (Fast) به معنای کم خوردن نیست، بلکه به معنای خودداری از خوردن، آشامیدن ، داشتن روابط جنسی، سخن گفتن و بالاخره پرهیز از کار کردن در فرهنگهای مختلف به نام “روزه داری” شده است.در میان بومیان استرالیا بر هر زنی واجب بوده که پس از فوت شوهرش به تناسب از چند روز تا یکسال روزه بگیرد و سخن نگوید. روزه در دیانت یهود قبل از مسیحیت بود چنانچه حضرت مریم نیز بر طبق آیات نذر می نماید روزه بگیرد و با احدی سخن نگوید.
صائبی ها و مانویان و مسیحیان از بعضی خوردنیها اجتناب می کنند و ما مسلمانان از خوردن و آشامیدن خودداری می کنیم. و دستورات دیگری نیز در این رابطه هست که البته با منع از خوردن همین مقدار ماده غذایی که امعاء و احشاء را به فعالیت وادار می نماید، هدف از روزه حاصل نمی شود.
روزه در دیگر ادیان:
روزه گرفتن از عبادات یهودیان بوده‌است که چندین بار در تنخ یهودی یا عهد عتیق به آن اشاره شده‌است. موسی پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، چهل شبانه‌روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد. داوود در هنگام بیماری پسرش از بت‌شابع زن اوریا، روزه گرفت. یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی‌ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت. یوئیل و یونس نیز برای دور کردن خشم خدا به مردم دستور به روزه گرفتن دادند. مردخای و استر نیز از دیگر از شخصیت‌های عهد عتیق هستند که پس از فرمان هامان وزیر اخشورش برای قتل‌عام یهودیان چندین شبانه‌روز روزه گرفتند.
یهودیان همچنین در روز تیشا بآو یا «نهمین روز از ماه عبری آو» که روزی است که معبد اورشلیم دو بار و در سالهای ۵۸۶ قبل از میلاد و ۷۰ میلادی، تخریب شد، به روزه داری می‌پردازند. این روز «شوم‌ترین روز تاریخ یهود» شناخته می‌شود.
فلسفه روزه:
خداوند حکیم است، یعنی کارش بر اساس حکمت و از اتقان و استواری برخوردار است و کار قبیح و بیهوده انجام نمی دهد. بر این اساس در ورای هر امر و نهی الهی، حکمتی نهفته است که دربرخی موارد با عنوان «فلسفه احکام» از آن یاد می شود. بخشی از فلسفه احکام را می توان از طریق عقل و یا علوم تجربی شناسایی کرد ولی بخش زیادی از آن را باید از طریق نقل معتبر و آیات و روایات کشف نمود و اگر در آیات و روایات مطلبی نیامده باشد عقل و علم بشر راهی برای فهم آنها ندارد. روزه نیز یکی از اوامر الهی است که به طور حتم و یقین از حکمت و فلسفه خاص خود برخوردار است و در روایات نیز اشاراتی در این باره شده است که برخی رابیان می کنیم.
امام صادق(ع) وقتی هشام بن حکم از علّت روزه پرسید فرمود: «خداوند روزه را واجب کرد تا فقیر و غنی مساوی باشند و اغنیاء نیز طعم گرسنگی را بچشند و به نیازمندان رحم کنند. امام رض(ع) نیز مشابه همین مطلب را فرمود و اضافه کرد که روزه شهوات را می شکند.
یکی از حکمت های روزه که قرآن هدف از آن را تقوا بیان می کند، رساندن انسان به کمال معنوی است که نتیجه تقواست.
علم به آثار و برکات روزه:
خداوند در پایان آیه شریفه می فرماید: اگر بخواهید بدانید پی می برید که روزه چه آثار و برکاتی دارد: «إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» انبیای الهی تعالیمی آورده اند که بشر با پیشرفت علوم و صنایع هم از نیل و ادراک آن عاجز است. این معارف تنها از راه وحی به دست می آید، چنان که خداوند خطاب به پیامبر گرامی اسلام(ص) که در رأس همه انبیاست می فرماید: «عَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ».
یکی از نوآوری های انبیا(ع) که با محاسبات علمی نمی توان به آن رسید مسئله روزه است. علم تجربی و احساسی کجا پی می برد که یکی از راه های کاهش آمار جرایم، امساک از خوردن و آشامیدن و کنترل غرایز همراه با خلوص و قصد تقرّب است؟ قرآن کریم علم جامعه بشری به این معارف را در پرتو ایمان به وحی و استماع آیات و تحلیل عمیق علمی آن ممکن می داند.
اثرات بهداشتی و درمانی روزه:
روزه ابعاد گوناگونی دارد و از نظر مادی و معنوی آثار فراوانی در وجود انسان می گذارد. علاوه بر آثار معنوی و اخلاقی که در انسان دارد و جزء مهمترین فلسفه تربیتی آن محسوب می شود آثار جسمی و بهداشتی زیادی نیز به همراه دارد.
روزه علاوه بر تلطیف روح و تقویت اراده و تعدیل غرائز آثار جسمی زیادی نیز دارد که نمی توان نقش روزه را در تأمین سلامتی و راز طول عمر و… نادیده گرفت.
در طب قدیم و جدید اثر معجزه آسای امساک در درمان انواع بیماری ها یک امر قطعی و مسلم است در کتاب های طبی و توصیه های پزشکان این مسئله اهمیت خاصی دارد زیرا عامل بسیاری از بیماری ها پرخوری و زیاده روی در خوردن غذا های مختلف است. پرخوری باعث می شود که مواد اضافی جذب بدن نشود و به صورت چربی های مزاحم در نقاط مختلف بدن یا چربی و قند اضافی در خون باقی بماند. این مواد اضافی در لابلای عضلات بدن در واقع لجنزار های متعفتی برای پرورش انواع میکروب ها است و در این حال بهترین راه برای مبارزه با این بیماری ها نابود کردن آن از طریق امساک و روزه می باشد.
روزه زباله ها و مواد اضافی و جذب نشده بدن را می سوزاند و در واقع بدن را خانه تکانی می کند.
به علاوه یک نوع استراحت قابل ملاحظه برای دستگاه های گوارشی و عامل مؤثری برای سرویس کردن آنهاست و با توجه به اینکه این دستگاه از حساس ترین دستگاه های بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول کار است این استراحت برای آنها بسیار لازم و مفید است.
بدیهی است شخص روزه دار طبق دستور اسلام به هنگام افطار و سحر نباید در غذا افراط و زیاده روی کند تا از این اثر بهداشتی نتیجه مفید و مؤثر بگیرد و در غیر این صورت ممکن است نتیجه برعکس شود.
هرچند روزه در سلامت جسم و صحت روح سهیم است لیکن روزه سهم اعدادی و نصیب امدادی در سلامتی روزه گیر دارد و سهم ایجادی و اعطایی از آن مبدأ فاعلی یعنی خداوند است.
روزه از نگاه دانشمندان:
کم اهمیت ترین جنبه (روزه) همانا جهت مادی یا صحی آن است که مورد بحث ما قرار می گیرد. قدر مسلم آن است که روزه در حالات زیادی مفید است و در پاره ای حالات، علاج منحصر می باشد. در مواقع دیگر می بینیم که اگر طریق منحصر هم نباشد بهترین راه علاج است. به همین منظور اطباء و متخصصین تغذیه نیز از این امر غفلت نکرده و به تحقیق و پژوهش در باب روزه پرداخته اند. در این راستا به نظرات برخی از آنان اشاره می کنیم.
الکسی سوفورین دانشمند روسی می نویسد: درمان از طریق روزه فائده ویژه ای برای درمان کم خونی، ضعف روده ها، التهاب بسیط و مزمن، دمل های خارجی و داخلی، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استقساء، نوراستنی، عرق السناء، خراز (ریختگی پوست)، بیماری های چشم، مرض قند، بیماری های جلدی، بیماری های کلیه، کبد و بیماری های دیگردارد. معالجه از طریق امساک اختصاص به بیماری های فوق ندارد بلکه بیماری هایی که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول های جسم آمیخته شده همانند سرطان سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا می بخشد.
دکتر عبدالعزیز در کتاب طب و بهداشت اسلام می نویسد: روزه برای معالجه در موارد زیر استفاده می شود:
۱- در موارد اضطرابات مزمن امعاء و هنگامی که مقرون با تخمیر مواد زلالیه و مواد نشاسته ای باشد.
۲- هنگام زیاد شدن وزن که ناشی از کثرت خوراک و کمی حرکت باشد. در این مورد روزه با رعایت اعتدال در غذا وقت افطار و اکتفا به آب هنگام سحر از هر قسم معالجه مفیدتر است.
۳- زیادی فشار خون، این مرض در اثر عیاشی و انفعالات نفسانی رو به ازدیاد می رود در چنین هنگامی روزه نقش درمانی خود را ایفا می کند مخصوصاً اگر وزن شخص بیشتر از وزن طبیعی امثالش باشد.
۴- مرض قند، آن نیز مانند فشار خون رو به انتشار می رود. در اوایل بروز و قبل از ظهورش غالباً توأم با سنگینی بدن است در این صورت باز روزه علاج نافعی می باشد. زیرا مرض قند با تقلیل در چاقی تخفیف می یابد. در مواقعی که مرض قند به طور خفیفی وجود داشته باشد پنج ساعت پس از خوردن غذا، قند در خون به کمتر از میزان طبیعی پائین می آید و پس از ده ساعت به کمترین حد طبیعی می رسد. حتی پس از پیدایش آمپول انسولین (مخصوصاً وقتی که وزن مریض از حد طبیعی تجاوز کند) مهمترین طریق معالجه، روزه است.
۵- در مورد التهاب حاد و مزمن کلیه که مقرون با ترشح و تورم است.
۶- در مورد امراض قلب که توأم با تورم باشد.
۷- التهاب مزمن مفاصل به ویژه وقتی که توأم با امراض چاقی باشد. به طوری که غالب زن ها پس از چهل سالگی به آن مبتلا می شوند. در این باره مکرر دیده شده است که در ماه رمضان عوارض این مرض به درجات خفیف تر از مواقعی است که برق و خون گرفتن و تمام وسائل طب جدید به کار برده می شود.
ممکن است بگویند در مورد امراض سابق الذکر که روزه علاج قاطع شناخته می شود محتاج به دستور پزشک است و روزه اسلامی وظیفه افراد سالم و تندرست است. می گوییم این بیان صحیح است ولی فایده روزه برای افراد سالم همانا جلوگیری از امراض است خصوصاً برخی از امراضی که در بالا ذکر شد.
نکته دیگر این است که تمام این امراض در انسان تدریجاً بروز می نماید به طوری که در آغاز پیدایش تشخیص صحیح آن ممکن نیست؛ به این معنا که نه شخص مریض و نه پزشک هیچکدام نمی توانند در اول بروز مرض، آن را بشناسند زیرا طب هنوز آنقدر پیشرفت ننموده است که همه موجبات و علل امراض را بشناسد ولی چیزی که از نظر طبی برای جلوگیری از این امراض قطعاً باید اجرا شود روزه گرفتن است. بلکه قبل از ظهور عوارض هرگونه مرضی بدیهی است شرط عقل همانا رعایت بهداشت است. طبق آمار قطعی معین شده است که هرگاه در بدن چربی زیاد و چاقی پدید آید برای قبول مرض قند و زیادی فشار خون و التهاب مزمن مفاصل و غیر مستعد و از طرف دیگر به هر نسبت که از وزن بدن کاسته شود به همان نسبت استعداد پذیرفتن این امراض نیز کمتر خواهد شد.
پیشینه روزه درمانی:
فرهنگ روزه گرفتن به قرن ها پیش مربوط می شود. در هومر نیز روزه یکی از روش هایی بوده است که در زمان های قدیم مصریان به عنوان درمان بیمار از آن استفاده می کردند. یونانی ها و تمام اهالی مدیترانه از روزه برای برای درمان بیماری های خود مدد می گرفتند در ایتالیا در زمان ناپولیتان ها پزشکان به مدت ۱۵۰سال روزه را برای بیماران خود تجویز می نمودند که مدت آن به چهل روز می رسید من (دکتر شلتون) مدت چند دهه است که فقط با روزه مشغولم و بیماران خود را فقط با روزه درمان می کنم مدت روزه گرفتن بیمار از چند روز تا سه ماه نیز طول کشیده است بیماران هم برای کم کردن وزن خود و هم برای برقراری مجدد تندرستی روزه می گیرند.
مخالفین روزه:
بعضی از اطباء مخالفت هایی با روزه نمودند که هیچ پایه علمی ندارد. جمله معروفی وجود دارد که می گوید بهترین دلیل امکان چیزی وقوع آن چیز می باشد؛ ما که می گوییم روزه موجب سلامتی است دلیلمان نمونه های فراوانی است که اولاً: با روزه درمانی، سلامتی از دست رفته خود را بازیافته اند. ثانیاً: بسیاری از افراد ده ها سال روزه گرفته اند و از بسیاری از افرادی که روزه نگرفته اند سالم ترند.
دکتر شلتون یکی از پزشکان آمریکایی که خود در آمریکا مؤسسه روزه درمانی دارد و بسیار موفق بوده می گوید: بیشتر کتاب هایی که علیه روزه نوشته شده توسط کسانی است که در تمام عمر خود حتی یک وعده غذایی خود را کنار نگذاشته اند. روزه گرفتن نقش موثری در تندرستی و حفظ آن ایفا می کند.
مراحل روزه گرفتن به شیوه طب مکمل:
روزی را که می خواهید روزه بگیرید با سبزیجات فصل، روغن زیتون تازه، آب سبزیجات و افشره میوه جات آغاز کنید. در طول روزه داری شخص ممکن است فقط آب یا ترکیب آب میوه و سبزیجات مصرف کند. بعد از دو یا سه روز روزه گرفتن، روز اول سبزیجات تازه و آب میوه و سبزیجات مصرف می شود، سپس تمامی غذاها به آرامی به خوراک روزانه افزوده می گردد. برای آماده شدن بدن جهت پذیرش غذا پیشنهاد می کنیم ابتدا از غذاهای سبک استفاده کنید و غذاهای پرادویه را بعد از چند روز به رژیم غذایی خود بیفزایید. همچنین توصیه می شود طی روزه و مدت کوتاهی بعد از آن، فعالیت بدنی خود را کاهش دهید.
تاثیرات نامطلوب روزه:
در زمان روزه شخص ممکن است بوی بد و مزه نامطلوب در دهان و زبان حس کرده و احساس خستگی نماید.
طرفداران روزه می گویند که این علایم، نمایانگر خارج شدن سم از بدن و همچنین از KETOSIS ناشی از کمبود مواد مغذی خاص است. از دست دادن آب هم مسئله مهمی است چون افراد نیاز به نوشیدن حداقل یک یا دو لیتر مایعات در روز دارند.
موارد استثنا در روزه:
خانم های باردار و شیرده و کودکان از روزه مستثنی هستند.
منابع:
myisfahan.com
pazhoheshkade.ir
kanoonetaha.ir
