طب سنتی و آسم

آسم کلمه ای که برگرفته شده از واژه یونانیἅσθμα به معنی آسما یا نفس نفس زدن یک بیماری التهابی رایج مزمن مجاری هوایی بوده که ویژگی‌های آن عبارتند از علائم متغیر و عودکننده، انسداد برگشت پذیر جریان هوا و اسپاسم برونش میباشد.

درمان آسم با گیاهان دارویی و طب سنتی

و نشانه‌های رایج آن عبارتند از خس خس، سرفه و تنگی نفس که به سه‌گانه‌ی آسم معروف بوده و تصور بر این بوده که آسم از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد خواهد شد و تشخیص این بیماری معمولاً بر اساس الگوی علائم، پاسخ به درمان در طول زمان و اسپیرومتری صورت گرفته است

آسم کلمه‌ای بوده که امروزه برای این بیماری به طور ممول به ‌کار رفته اما در کتب طب سنتی با نام‌های دیگر نیز آورده شده است که عبارت اند از: عسر النفس با ضیق‌النفس (Dyspnea) به ‌معنی تنگی نفس، بطوء حرکات تنفسی به معنی کاهش سرعت و میزان تنفس (Distension). به عقیده ابن‌سینا بهترین معادل برای آسم کمه ”زیواست“.

تعربف کلی از ان: آسم یک بیماری التهابی مزمن میباشد که با انسداد قابل برگشت مجاری کوچک تنفسی مشخص خواهد شد.

حمله آسمی چیست؟حمله آسمی یا asthma attack زمانی رخ میدهد که شدت بیماری آسم بیش از همیشه که این حملات ناگهانی و با شدت های متفاوت، ممکن رخ میدهد که در هنگام این حملات: عضلات دور مسیر جریان هوا سفت گردیده و سبب باریک شدن این مسیر می گردد .

که در نتیجه مرحله ۱ هوای کم تری نیز در مسیرهای هوایی جریان پیدا کرده و التهاب مسیرهای جریان هوا افزایش پیدا کرده و سبب باریک شدن بیشتر این مسیر می شود و مخاط بیشتری در مسیرهای هوایی ترشح میشود که این مسیرها را بیش از پیش نازک تر خواهد کرد.

و در نتیجه به وجود امدن این نوع حمله تنفس فرد بسیار سخت شده و یا در برخی از موارد مسیر هوایی نیز کاملا بسته می شود و مراقبت و رسیدگی فوری در هنگام حملات آسمی برای بیمار لازم می باشد.

علت به وجود آمدن آسم

آسم در اثر ترکیبی از تعاملات پیچیده محیطی و ژنتیکی ایجاد شده که درک ناقصی از آن‌ها در اختیار خواهیم داشت که این عوامل هم شدت این بیماری و هم نحوه پاسخ آن به درمان را تحت تأثیر قرار خواهد داد و اعتقاد بر این بوده که افزایش اخیر میزان آسم به دلیل تغییر اپی ژنتیک (عوامل ارثی و نه عوامل مربوط به توالی DNA) و تغییر محیط زیست بوده است و اين روزها به‌دليل آلودگي هوااین بیماری بيشتر مشهود بوده

عوامل دیگری که باعث تحریک سیستم تنفسی میشود : عفونت‌ها (مخصوصاً ‌انواع ویروسی)، آلاینده‌ها، بعضی از داروها، برخی از شغل‌ها، ورزش و علل روحی.

علایم بیماری آسم

مشخصه بیماری آسم بروز مکرر خس‌خس سینه (تریاد کلاسیک) ، تنگی نفس،تاکی‌پنه (افزایش تعداد تنفس در فرد)، تنگی قفسه سینه، سفتی یا درد قفسه سینه و سرفه بوده و ممکن است که در اثر سرفه از ریه خلط تولید شود اما بالا آوردن آن اغلب دشوارنیز میشود .

که در هنگام بهبودی پس از حمله ممکن بوده این خلط به صورت چرک مانند به نظر رسد و علت آن وجود میزان زیاد سلول‌های سفید خون موسوم به ائوزینوفیل بوده که علائم معمولاً در شب و در صبح زود و یا در هنگام ورزش یا در هوای سرد نیز بدتر میشود و در برخی از افراد مبتلا به آسم به ندرت علائم را تجربه میکنند.

و معمولاً در واکنش به عوامل محرک این علائم را از خود نشان داده و در حالی که ممکن است دیگران علائم آشکار و مداومی را در خود داشته باشند.

عوامل مولد ایجاد بیماری آسم :عوامل تحریک کننده برونزاد یا درونزاد بوده که می‌توانند علائم را تشدید نماید و سبب حملات بیماری گردد و عوامل و موجبات بسیاری وجود داشته که می‌توانند علائم بیماری را تشدید نماید و معمولاً از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده که از این رو می‌توان با شناسایی و جلوگیری از تماس با این عوامل تحریک کننده از بروز علائم شدید و آزار دهنده بیماری پیشگیری نماید.

عوامل های محرک بروز حمله‌های آسم را میتوان شامل عفونت های تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی، آلرژی زا ‌ها عواملی چون ذرات گرد و غبار، هوای سرد، ذرات ناشی از حیوانات خانگی، کپک و قارچ)، مواد تحریک‌کننده (سیگار، آلودگی‌های هوا)، داروها (بلوک کننده‌های بتا، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی)،

مواد نگهدارنده غذایی(سولفیت،MSG) و عوامل غیر اختصاصی (احساسات و هیجانها، هوای سرد، ورزش، بیماری ریفلاکس)، داروهای خاص مثل بتابلوکرها، آسپرین، ایبوپروفن(آدویل و …) و ناپروکسن ، استرس و احساسات شدید فردی ، سولفیت ها و افزودنی های نگهدارنده به بعضی از غذاها و نوشیدنی ها مثل میگو، میوه های خشک شده، سیب زمینی فرآوری شده، آبجو و شراب

بیماری ریفلاکس معده ی مروی (Gastroesophageal reflux disease (GERD که در این بیماری اسید معده به داخل مری برگشت داده میشود و سیکل قاعدگی در برخی خانم ها هم ایجاد اسم میکند

میتوانیم به سه دسته کلی آسم را دسته بندی کرد

آسم ناشی از ورزش: این وضعیت زمانی به وجود می آید که هوا سرد و خشک باشد می تواند بدتر بشود.

آسم مربوط به شغل: این آسم می تواند به دلیل محرک های موجود در محیط کار مثل بخار، گاز یا گردوخاک های شیمیایی ایجاد میگردد.

آسم ناشی از آلرژی: این نوع آسم در اثر آلرژن های خاص مثل آلرژن های مربوط به حیوانات خانگی، سوسک یا گرده ی گل و گیاهان ایجاد شده است

بعضی از عوامل می توانند سبب افزایش خطر ابتلاء به آسم را بیشتر کند:

داشتن نسبت خونی مثل والدین یا برادر و خواهر و با فرد مبتلا به آسم ، ابتلا به سایر آلرژی ها مثل درماتیت آتوپیک یا رینیت( زکام در اثر حساسیت) ،

داشتن اضافه وزن در فرد، استعمال دخانیات ، مواجهه زیاد فرد با دود سیگار ، داشتن مادری که در دوران بارداری استعمال سیگار و مواد نیکوتین دار مثل قلیان را داشته مواجهه شدن با بخارها و سایر آلاینده ها و مواجهه با محرک های شغلی مثل مواد شیمیایی که در کشاورزی، آرایشگری و کارخانجات مورد استفاده قرار خواهند گرفت

مواجهه شدن با آلرژن ها، مواجهه با بعضی از میکروب ها یا انگل ها و ابتلاء به انواع عفونت های ویروسی و باکتریایی نیز خواهد توانست در افزایش خطر ابتلاء به آسم مؤثر بوده و در هر صورت به منظور تعیین نقش این عوامل در ابتلاء به آسم نیاز به انجام پژوهش های بیشتری وجود داشته باشد

آزمایشاتی که برای تشخیص آسم بکار برده میشود

چالش متاکولین: متاکولین به عنوان یک محرک آسم شناخته شده که مصرف آن به صورت استنشاقی سبب تنگ شدن خفیف مسیرهای تنفسی می گردد و اگر بدن فرد به متاکولین واکنش نشان دهد احتمال اینکه مبتلا به آسم باشید وجود داشته که این آزمایش حتی زمانی که نتیجه تست عملکرد ریوی فرد طبیعی باشد می تواند انجام بگیرد.

تست نیتریک اکساید: این نوع آزمایش مقدار گاز نیتریک اکساید را در تنفس فرد اندازه گیری کرده که البته این تست خیلی معمول و در دسترس نبوده و زمانی که مسیرهای تنفسی فرد ملتهب شده باشد( یکی از دیگر علایم آسم بوده )و ممکن بوده مقدار گاز نیتریک اکساید در تنفس فرد بالاتر از حد طبیعی بوده.

تست های تصویربرداری: تصویر اشعه ایکس و سی تی اسکن از ریه ها و حفره های بینی فرد (سینوس ها) می تواند نشان دهنده هرگونه اختلال ساختاری یا بیماری (مانند عفونت) بوده که می تواند منجر به ایجاد یا تشدید مشکلات تنفسی شود .

تست های آلرژی: تست های آلرژی توانسته از طریق تست پوستی یا آزمایش خون انجام گرفته و آزمایشات آلرژی توانسته حساسیت به حیوانات خانگی، گردوخاک، قارچ ها و گرده گل ها را نشان داده. تشخیص محرک های حساسیت زا برای آسم مهم بوده و لازم میباشد که در این موارد توصیه های ایمونوتراپی آلرژن برای بیمار به کار گفته شده.

ائوزینوفیل های خلط: این نوع آزمایش شامل بررسی نوعی از گلبول های سفید(ائوزینوفیل ها) در مخلوطی از بزاق و مخاط (خلط) بوده که در زمان سرفه خارج شده و ائوزینوفیل ها زمانی ظاهر شده که علایم بیماری بروز نموده و پیشرفت کرده و ائوزینوفیل ها با استفاده از یک ماده رنگی قرمز به نام ائوزین رنگ شده و مشخص خواهد شد

تست های محرک این نوع تست برای آسم ناشی از ورزش و آسم ناشی از سرما. در این تست ها، پزشک شما قبل و پس از انجام فعالیت بدنی شدید و چندین بار نفس کشیدن در هوای سرد، میزان انسداد و تنگی مسیرهای تنفسی فرد را اندازه گیری کرده

درمان آسم

هم در طب رایج و هم در طب سنتی ایران درمان‌هائی برای آسم بکاربرده شده که به دو دسته تقسیم می‌شوند: برای کنترل فوری و برای کنترل بلندمدت درمان بیماری

داروهائی که برای کنترل فوری آسم در طب رایج به‌کار رفته آنهائی بوده که انقباض مجاری هوائی را برطرف میکند و با آنها را متسع میکنند که از معروف‌ترین آنها می‌توان به سالبوتامول، آترورنت و تئوفیلین اشاره نمود،

اما طب رایج برای کنترل بلند مدت اسم استفاده کردن ا ز داروهای ضد التهاب بوده که سر دسته آنها کورتیکو استروئیدها و کرومولین سدیم میباشد و برای افراد استفاده میشود و در طب سنتی ایران برای کنترل فوری آسم از روش‌هائی برای منحرف کردن بلغم به‌جائی غیر از مجاری هوائی و ریه‌ها و برای کنترل بلندمدت آن از دفع بلغم به‌طور کلی از بدن استفاده میگردد.

داروهای گیاهی برای درمان آسم که در طب گیاهی کاربرد دارد: Viola Odorata بنفشه، Sinica Ephedra ریش‌بز، Vera Aloeصبر زرد، Ferula sp باریجه، آنغوزه

افزودن عسل و روغن زیتون به شیر گرم خواهد توانست به دفع حملات آسم کمک نماید و مصرف انجیر خشک در درمان این بیماری بسیار موثر وضروری است.

نوشیدن نصف لیوان جوشانده شنبلیله به همراه با آب زنجبیل یک روش درمانی طبیعی بسیارعالی برای این بیماری بوده و همچنین یکی دیگر از راه‌های موثر برای درمان این بیماری استفاده از چای زنجبیل به همراه آبلیمو میباشد.

گفته شده که جوشانه‌ی برگ توت فرنگي با شيرين بيان برای درمان آسم مناسب است

میتوانید جعفری را خرد کنید و در شير گرم بریزید و صبح ناشتا ميل نمایید و همچنین خوردن خيسانده‌ی زيره در سركه مفيد بوده.

درون يك شلغم را گود کرده در آن شكر ریخته و بگذاريد مدتي خوب جا بماند تا آب بيندازد و اين آب را در ظرفي نگهداری كنيد كه در مواقع حمله شديد آسم از آن ميل نمایید و جوشانده برگ بارهنگ برای آسم مناسب بوده.

آب ميوه‌هايي مثل انار و پرتقال در رفع اين بيماری كمك شاینی مي‌كند و همچنین عرقياتي كه درمان كننده آسم بود عبارتند از: عرق بابونه رومی، آويشن، باد رنجبويه و بولاغ اوتي میباشند.

افرادی كه دچار اين بيماری میشوند بايد بدانند از مصرف غذاهایی چون: بادمجان، برنج، پنير، خربزه، سركه، سيب ترش، سيب زميني، طالبي، كاكائو، كيوی، گردو، ماهی، ميگو، نمک، آبگوشت، خورشت فسنجان، سالد الويه، شربت آبليمو، شويدپلو، كله‌جوش، خيارشور و سس مايونز پرهيز کرده.

عسل: استفاده از عسل، به ويژه عسل گندم سياه که از نوع پررنگ و سرشار از آنتي اکسيدان بوده که برای درمان سرفه توصيه میشود

ماهي چرب: منبع اسيد چرب امگا۳، ماهي تن، سالمون و ساردين میباشد که برای درمان آسم سودمند بوده که اين ماهي ها را مي توان دو بار در هفته مصرف نمود.

موز: مصرف موز، نفس کشيدن را برای فرد آسان تر کرده که نتايج بررسی ها نشان داده که کودکان مبتلا به آسم که هفته ای يک بار موز مصرف کرده و کمتر دچار خس خس سينه خواهند شد .

که برای پيش گيری از حمله آسم، موز رسيده را در ماهيتابه حرارت قرار داده و سپس از روی حرارت برداشته و مقدار کمی هم فلفل سياه بر روی آن بپاشيد و آن را ميل نمایید تا مسير لوله هاي تنفسي باز گردد که اين کار سبب می شود فرد بدون سختی نفس بکشد.

ورزش کردن : يکی از بهترين روش های طبيعي برای درمان آسم انجام روزانه ورزش تنفسی (هوازی مثل اروبیک) است. ورزش سبب می شود ميزان دی اکسيد کربن موجود در خون افزايش پیدا که و در نتيجه عضلات نرم و مجراي تنفسی شل شود که اين امر باعث گشاد شدن مسير تنفسی میگردد.

مصرف سير براي مبتلايان به آسم مفيد بوده :در بيشتر موارد درمان طب سنتی از سير برای درمان آسم استفاده می شود. مصرف محلولی از جوشانده چند حبه سير با نصف پيمانه شير براي درمان آسم مفيد بوده که اين مخلوط را ولرم و هر شب ميل نمایید.

کافئين: براي تسکين موقت خس خس سينه از نوشيدنی های حاوي کافئين مثل قهوه استفاده کرده و کسانی که روزانه قهوه داغ می نوشند حمله آسم راحت تر در چنین افرادی کنترل می شود. کافئين ماده تحريک کننده است که سبب گشاد شدن راه هاي هوايی میگردد

استفاده از آب ميوه هاي سالم: نوشيدن آب ميوه برای پيشگيری از حمله آسم مفيد بوده زیرا به عنوان مثال، آب ليمو با آسم مقابله کرده زيرا سيستم ايمنی بدن را تقويت خواهد کرد و آب پرتقال سرشار از ويتامين C نیز میباشد.

زیرا این ويتامين حاوي آنتي اکسيدان بوده که از سلول هاي ديواره لوله هاي برونشيتی محافظت خواهد کرد و آب ميوه غنی از فلاوانوئيد، مثل سيب، انگور و گلابي نيز مفيد میباشد. همچنین افراد میتوانند برای مقابله با ناراحتی تنفسی و درد آسم، آب زغال اخته مصرف نمایند.

فلفل قرمز: کاپساسين ماده اصلی فلفل بوده که به طور مستقيم بر روی مخاط راه هاي هوايی و سينوزيت تاثير خواهد گذاشت

مصرف نخود بو داده: نخود غني از پروتئين بوده و در صورت مصرف آن با يک ليوان شير، سبب باز شدن راه های تنفسي میگردد

توصیه هایی برای بیماران آسمی

همیشه سعی شود که از دستگاههای تسویه هوا در خانه و محل کار خود استفاده نمایید و همچنین برای جلوگیری از ورود هوای آلوده درز پنجره ها را بخوبی پوشانده و وسایل خانه و محل کار خود را همیشه گردگیری و از آلوده شدن آنها جلوگیری کنید .

رطوبت هوا را متعادل نگه دارید و در صورتیکه در مکان هایی مرطوب و نمناک زندگی می کنید با پزشکتان در این باره مشورت کنید.

قسمت های مختلف همچون حمام، دستشویی و آشپزخانه را از وجود قارچ ها و باکتری پاک کرده و همچنین برای حفظ پاکیزگی محل زندگی حداقل در هفته یکبار خانه تان را تمیز و گردگیری کنید و اگر هوای بیرون از خانه سرد بود با شال یا ماسک بینی و دهان خود را پوشانده و به بیرون بروید

منبع:سلامتی