چگونه انتقاد کنیم

چگونه انتقاد کنیم؟

چگونه انتقاد کنیم تا انتقادِ ما انتقادی سازنده باشه؟

چگونه انتقاد کنیم تا انتقادِ ما به دور از قضاوت و پرخاشگری باشه؟

چگونه انتقاد کنیم تا آدمِ غُرغُرویی به حساب نیاییم؟

انتقاد و انتقاد کردن یکی از موضوعاتی هست که وجودش در دنیای امروز ما ضروریه. البته انتقاد کردن هم مثل خیلی از موضوعات دیگه باید در حد اعتدال انجام بشه.
تصور کنید هیچ انتقادی وجود نداشت، چی میشد؟ یا انتقادها خیلی بیش از حد میشد.
اگر انتقاد وجود نداشته باشه هیچ پیشرفتی در هیچ حوزه ای انجام نمیشه.
و از طرفی هم اگر انتقاد زیادی وجود داشته باشه ممکنه باعث پس رفت اون کار بشه.
و اگر هم انتقاد و نحوه انتقاد کردن ما صحیح نباشه باز هم ممکنه به اون کار یا طرفِ مقابلِ ما لطمه بزنه.

یک موردِ جالب که فکر میکنم بیشتر ماها به اون برخوردیم این هست که:

خیلی از اطرافیانمون (شاید هم خودمون) میگن “من خیلی جنبه انتقاد دارم”، “من خیلی انتقاد پذیرم”، اما زمانیکه از ایشون انتقاد میشه از کوره در میرن و رفتارهای عجیب و غیرقابل پیش بینی رو از خودشون نشون میدند.
به احتمال خیلی زیاد دلیلِ این موضوع این باشه که نحوه انتقاد کردن ها حرفه ای نیست و از طرفِ مقابل به شکل صحیح و اصولی انتقاد نمیشه.
متأسفانه بیشتر انتقادهایی که انجام میشه جنبه تخریب و ترور شخصیتیِ انتقاد شونده رو داره و به کلی معنیِ واقعیِ نقد رو از دست میده.
همین موضوع باعث شده، انتقاد رو چیزی ببینیم که باعثِ تخریب جایگاه ما میشه و در بیشتر مواقع هم باعث پرخاشگری و از کوره در درفتن و رفتارهای عجیب و غیرقابل پیش بینی بشه.
اما اگر بصورت صحیح و حرفه ای انتقاد انجام بشه، واقعاً نتایج خوب و فوق العاده ای رو هم برای شخصِ انتقاد شونده و هم برای انتقاد کننده به وجود میاره.

چگونه انتقاد کنیم : گام یکم قبل از انتقاد کردن:
بهترهِ که قبل از انتقاد کردن این سوالات رو از خودمون بپرسیم تا متوجه بشیم چرا ما میخواهیم انتقاد کنیم:

آیا میخام با انتقاد کردن، توجه جمع رو به خودم جلب کنم؟
آیا قصدِ من از انتقاد کردن تخریب شخصِ مقابل هست؟
آیا از شخصِ مقابلم ناراحتم که میخام ازش انتقاد کنم؟
آیا میخام یک پیشنهاد یا انتقاد سازنده ای رو ارائه بدم؟

اگر هدفِ ما از انتقاد کردن جلب توجه باشه، راه های بهتری هم برای جلب توجه در جمع وجود داره که انجام بدیم. چون شخصی که در جمع انتقاد میکنه به احتمال خیلی زیاد توجه ها رو به خودش جلب میکنه، اما به چه قیمتی؟ شخصی که انتقاد میکنه بعنوان یک آدمِ منفی نگر بهش نگاه میکنند و بهش برچسب بی نزاکت بودن، حرفه ای نبودن، غُرغُرو بودن و … زده میشه.
اگر قصدِ من از انتقاد کردن تخریبِ شخص مقابل باشه یا اگر از این شخص ناراحتم بهتره که انتقادی انجام ندم، چون در اینصورت انتقادِ من تبدیل به یک پرخاشگری و جروبحث بی نتیجه ای خواهد شد.
اما اگر هدفِ ما از انتقاد کردن هیچ کدوم از موارد بالا نبود و میخاستیم که یک پیشنهاد یا انتقاد سازنده ای رو ارائه بدیم، مجاز هستیم که انتقاد کنیم، اما نه در جمع.

چگونه انتقاد کنیم : گام دوم قبل از انتقاد کردن
سوال دومی که باید قبل از انتقاد کردن از خودمون بپرسیم این هست که:
آیا انتقادی که میخام انجام بدم اثر گذار هست یا خیر؟
اگر انتقادی که قرارِ انجام شه اثر گذار نباشه بهتره که اصلاً بیان نشه، مخصوصاً اگر این انتقاد اثرِ منفی داشته باشه.
مثلاً یکی از دوستانم برای اولین بار یک سخنرانیِ مهم تو مجموعه خودشون داشت و من رو هم دعوت کرده بود، اما به کلی اون سخنرانی رو خراب کرد، همش تِ تِ پِ تِ میکرد، حرفهاش رو فراموش میکرد، دست و پاهاش و صداش میلرزید.
رییس اون مجموعه بعد از سخنرانی و جلوی چند نفر به ایشون گفت، “از این به بعد خیالمون راحته، هر سخنرانی مهمی بود میدم شما بیایی رو سِن خرابش کنی” ?
همین انتقادِ غیرحرفه ای باعث شد که دیگه ایشون هیچوقت سخنرانی نکنند، اعتماد به نفسش رو هم از دست بده و هر وقت هم توی جمع بخاد صحبت کنه همش استرس بگیره و صحبت هاش رو خراب کنه.
در اینجا خودِ شخص متوجه اشتباهش شده بود و عملاً هم هیچ کاری از دستش بر نمی آمد و انتقادی که آقای رییس از ایشون کرد انتقاد نبود، بلکه یک ترور شخصیتی بود که واقعاً براش اثرات منفی و بدی به وجود آورد.
بنابراین قبل از اینکه از کسی انتقاد کنیم حواسمون به اثراتی که بعد از انتقاد کردنِ ما به وجود خواهد آمد هم باشه.
چگونه انتقاد کنیم : گام سوم قبل از انتقاد کردن
از خودم بپرسم: بعد از اینکه انتقاد کردم دیگران به من چه حسی دارند؟
آیا من رو بعنوان یک شخصِ غُرغُرو میشناسند که همش غُر میزنه و هیچ کاری هم انجام نمیده یا یک فردِ سازنده و پویا که اگر انتقادی میکنه قطعاً میتونه برای ما سازنده باشه و سکویی برای رشدِ ما بشه.
بنابراین اگر این سه گام رو قبل از انتقاد کردن رعایت کنیم و این سوالات رو از خودمون بپرسریم قطعاً انتقاد هایی که انجام میدیم میتونه خیلی موثرتر باشه.
چگونه انتقاد کنیم
تا اینجا در مورد فیلترینگِ انتقاد کردن صحبت کردیم، اما الان میریم در مورد اینکه، چگونه انتقاد کنیم صحبت کنیم.
اگر بخواهیم برای انتقاد کردن یک فرمول کلی بنویسیم به شکل زیر خواهد بود:
از شخصی که میخواهیم انتقاد کنیم اجازه بگیریم
اعلام کنیم که این موضوع نظرِ شخصی من هست (یا نظرِ این گروه از افراد)
بیانِ دلیلِ انتقاد (یا ایجادِ یک حسِ مشترک)
بیانِ نکاتِ مثبتِ شخصِ انتقاد شونده
ما با این فرمول میتونیم یک انتقاد سازنده و حرفه ای انجام بدیم

چگونه انتقاد کنیم : گام اول

از شخصی که میخواهیم انتقاد کنیم اجازه بگیریم: آقای x عذر میخام، من یک نظری راجب x دارم، اجاره میفرمایید نظرم رو خدمتتون عرض کنم؟
در اینجا دو حالت پیش میاد: یا شخص میگه “نه اجازه نمیدم فکر میکنم الان زمان مناسبی نباشه” یا اجازه میده که ما نظرمون رو بیان کنیم.
اگه اجازه بده ما نظرمون رو بیان کنیم: یعنی یک گامِ مثبت برای بیانِ انتقادمون برداشتیم و به احتمال زیاد طرف مقابل متوجه شده که انتقادِ ما سازنده است.
اما اگه اجازه نده نظرمون رو بیان کنیم: معنی اش اینه که من لیاقت ندارم توسط شما مورد انتقاد قرار بگیرم.
در این حالت اگر ما نظرمون رو بدون اجازه مطرح میکردیم، بدون شک اون شخص جلوی ما گارد میگرفت و شاید برخورد پرخاشگرانه ای با ما انجام میداد. پس چه بهتر که ما خودمون رو کوچیک نکردیم و قبلش اجازه گرفتیم.

چگونه انتقاد کنیم : گام دوم

اعلام کنیم که این موضوع نظرِ شخصی من هست:
این نقد، نظرِ شخصی من هست، البته آقای x من جای شما نبودم که بدونم اون لحظه چرا این کار رو انجام دادید اما در حالت عادی از شما انتظار عملکرد خیلی بهتری رو داشتم

چگونه انتقاد کنیم : گام سوم

بیانِ دلیلِ انتقاد (یا ایجاد حسی مشترک):
متأسفانه بیشترِ ما فکر میکنیم که باید کامل و بدون نقص باشیم. اما این واقعاً یک اشتباه خیلی بزرگِ، ما سال به سال، ماه به ماه و روز به روز در حال تغییر کردن و کامل شدن هستیم، بنابراین ما نباید از خودمون و یا هر شخص دیگه توقع داشته باشیم که کامل و بدون نقص باشه و از طرفی هم زمانیکه داریم انتقاد میکنیم نباید این حس رو در طرفِ مقابلمون به وجود بیاریم که “من آدمِ بی نقصی هستم، تو نقص داری و باید این نقصت رو برطرف کنی” ما باید بصورت ناخودآگاه این حس رو در طرفِ مقابلمون ایجاد کنیم که: “آقای x نه من آدمِ بی نقصی هستم نه شما”، و این حس رو فقط با بیانِ دلیل میتونیم در طرفِ مقابل ایجاد کنیم.

مثلاً میتونیم بگیم:

فقط این موضوع رو بیان میکنم که …
بخاطراینکه …
اتفاقاً من خودم هم دچارِ این مشکل بودم، گفتم خدمتِ شما هم عرض کنم شاید براتون جالب باشه.
وقتی که دلیلِ چیزی رو بیان می کنیم و اگر بگیم ما خودمون هم یک همچین تجربه یا مشکلی رو داشتیم، طرفِ مقابل انتقادِ ما رو راحتر قبول میکنه و کمتر گارد میگیره و از طرفی هم متوجه میشه که ما انتقاد سازنده ای داریم و چه بسا می تونه این انتقاد رو برای خودش پله ترقی کنه.

چگونه انتقاد کنیم : گام چهارم

بیانِ نکاتِ مثبتِ شخصِ انتقاد شونده:
زمانیکه ما نقاط قوت و مثبتِ شخصِ مقابلمون رو بهش یادآوری میکنیم،
متوجه میشه:
ما آدمی نیستیم که همش غُر بزنیم و منفی نگر باشیم
و خودش هم در کنار نکات مثبتِ خوبی که داره اگر این نکته و نقد کوچیک رو ازش استفاده کنه و به کار ببره میتونه خیلی عملکردِ بهتری داشته باشه.
نکته: اگر میخواهیم از کسی نقد کنیم بهتره که این نقد در جمع انجام نشه و بصورت خصوصی و انفرادی به شخصِ مقابل ارائه بشه. چون اگر نقدِ ما در جمع گفته بشه شخصِ مقابلِ ما میخاد در جمع از خودش دفاع کنه و امکان داره که صحبت ها به بحث و جَدَل کشیده شه.
و در آخر ازتون تشکر میکنم که مقاله چگونه انتقاد کنیم رو مطالعه کردید، اگر این موارد رو میدونستید و اجرا میکردید، مرور و تأیید بر دانسته های قبلی شما شد و اگر هم نه به شما تبریک میگم که دارید برای ارتقاء خودتون وقت صرف میکنید.

منبع:amirmostafa.com