امروزه پارچه‌ها با توجه به پیشرفت تکنولوژی، دارای انواع بسیاری هستند. شناخت انواع گوناگون پارچه از نظر جنس و طرح‌های آن، از مهم‌ترین لازمه‌های طراحی و تولید لباس است. طراحان و تولیدکنندگان پوشاک باید به خوبی پارچه‌های گوناگون را بشناسند تا بتوانند نسبت به محصولی که خلق می‌کنند، پارچه‌ی مناسب را انتخاب کنند. در این مطلب به معرفی انواعی از پارچه‌ها می‌پردازیم.
.
منشا انواع پارچه ها
پارچه‌ها با توجه به منشا آنها به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
- پارچه‌هایی که منشا گیاهی دارند؛ مانند کتان، پنبه، کنف و غیره؛
- پارچه‌هایی که سرچشمه‌ی حیوانی دارند؛ مانند ابریشم، پشم، خز طبیعی و غیره؛
- پارچه‌هایی با سرچشمه‌ی معدنی؛ مانند آزبست ( پنبه‌ی نسوز) و پارچه‌های شیشه‌ای؛
- پارچه‌هایی که از سنتزهای شیمیایی به دست می‌آیند؛ مانند نایلون، داکرون و ترگال.
.
پارچه‌های الیاف طبیعی
این پارچه‌ها از الیاف گیاهی به وجود می‌آیند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- الیاف میوه‌ای – دانه‌ای مانند پنبه؛
- الیاف ساقه‌ای مانند کتان و کنف؛
- الیاف برگی مانند سیسال؛
- پارچه‌های نخی – پنبه‌ای.
پارچه‌های نخ و پنبه بسیار پرطرفدار و پرکاربرد هستند. این پارچه‌ها به پوست آسیب نمی‌رسانند و حساسیت ایجاد نمی‌کنند. این پارچه‌ها باعث جریان هوا و تنفس بدن می‌شوند، به همین دلیل در هوای گرم، خنک هستند. البته لباس‌هایی با الیاف پنبه‌ای ضخیم‌تر و گرم‌تر هستند و در سرما بدن را گرم می‌کنند. به دلیل این که این پارچه‌ها پس از شستن آب می‌روند، باید پیش از برش در آب انداخته شوند. همچنین نسبت به مرغوبیت جنس رنگ پس می‌دهند. در صنعت به طور معمول الیاف پنبه را در محلول اکسیدان می‌گذارند تا سفید شود. هر چه بیشتر در این محلول بمانند، سفیدتر و البته کم دوام‌تر می‌شوند. الیاف نخی در برابر چروک شدن بسیار حساس هستند. بهتر است این پارچه‌ها برای لباس‌های راحتی، منزل و لباس نوزاد به کار روند. این پارچه‌ها بید نمی‌زنند، ولی اگر در جای مرطوب و تاریک باشند، کپک خواهند زد.
در ادامه به معرفی برخی از انواع پارچه های نخی پرداخته می‌شود.
.
?چیت
این نوع پارچه، بسیار سبک با تراکم کم تار و پود و در دو نوع ساده و طرح‌دار موجود، و برای لباس راحتی مردانه و زنانه، بسیار مناسب است.
.
?متقال
این نوع پارچه به نسبت ضخیم و تراکم نخ‌های تار و پود آن زیاد است. رنگ‌پذیری خوبی ندارد و در رنگ‌های سفید و شیری موجود است. این نوع پارچه برای تنپوش مناسب نیست و بیشتر برای روبالشی و ملحفه و غیره استفاده می‌شود. کاربرد رایج دیگر این پارچه برای « پاترون » است.
.
?چلوار
این نوع پارچه، سبک، خنک، به طور معمول به شکل طرح‌دار و گلدار و برای تهیه لباس مناسب است. از آن پیراهن، زیرجامه، ملحفه و روبالشی تهیه می‌کنند. چلوارهای سفید و روشن به دلیل تراکم تار و پود بیشتر، کمتر برای دوخت لباس استفاده می‌شوند.
.
?کرباس
پارچه‌ای ضخیم و آهاردار با تراکم تار و پود کم است. به دلیل ضخامت زیاد نخ‌های تار و پود، مناسب لباس نیست و به طور معمول به عنوان لایی کت، پارچه‌های شماره‌دوزی، کاموادوزی و از این دست به کار می‌رود.
?کتان
الیاف این پارچه، خشک و خشن هستند و زود چروک می‌شوند. این پارچه جزو خنک‌ترین پارچه‌ها و در هوای گرم بسیار مناسب هستند. به همین دلیل چروک شدن آنها اهمیت زیادی ندارد. این پارچه را باید پیش از دوخت شست‌وشو داد. پارچه‌هایی که صددرصد کتان باشند، رنگ‌پذیری خوبی ندارند. کتان‌های رنگی در هنگام شست و شو رنگ می‌دهند، مگر این‌که پارچه‌ی کتان در ترکیب با مواد شیمیایی باشد. کتان، ضخامت‌های گوناگون دارد؛ پارچه‌ی برزنتی از نوع ضخیم آن است.
.
?مخمل
جنس این پارچه یا نخی یا ابریشمی است.
/
?مخمل نخی راه راه
پارچه‌ای مقاوم است که مدت زمانی طولانی دوام می‌آورد. داخل آن بسیار ساده و مثل بافت است. این نوع پارچه می‌تواند از انواع پارچه مانند پنبه به دست آید.
.
?ململ
نوعی پارچه‌ی نخی لطیف، نازک و سفید است.
?کریشه
پارچه‌ی سبک نخی که دارای گل‌های برجسته است.
.
?آغبانو
پارچه فروشی و خرازی
پارچه‌ای نازک و پنبه‌ای است که بیشتر برای چارقد و چادر مصرف می‌شود.
/
?دبیت
پارچه‌ای نخی است که بیشتر آستر لباس و رویه‌ی لحاف می‌شود.
پارچه‌های الیاف حیوانی
در این نوع پارچه از مو، کرک و پشم حیوانات استفاده می‌شود. برخی از این نوع پارچه مانند پارچه‌ی ابریشم از تارهای کرم ابریشم ساخته می‌شوند.
.
?پشم
بسته به نوع حیوانی که پشم از آن گرفته می‌شود، کیفیت لیف‌های پارچه متفاوت است. به عنوان مثال پارچه‌ی پشمی کشمیر که از نوعی بز گرفته می‌شود، از مرغوب‌ترین پشم‌ها است که بسیار سبک، ظریف، گرم و لطیف است. پشم‌های گاوی ضخامت و خشنی بیش‌تری دارند. پارچه‌های پشمی بیشتر از هر پارچه‌ای رطوبت را جذب و حرارت را دفع می‌کنند؛ در نتیجه لباس‌های پشمی رطوبت هوا را می‌گیرند و بدن را گرم نگه می‌دارند. پارچه‌های پشم برای تهیه‌ی انواع لباس‌های گرم و لباس‌هایی که رسمی بودن آنها مهم است، به کار می‌روند. بهتر است برای تهیه‌ی لباس‌های پشمی از پارچه‌ی آستری استفاده کرد تا پارچه به طور مستقیم با سطح پوست تماس پیدا نکند.ماده‌ی شیمیایی ویسکوز در ترکیب پارچه‌ی پشمی به کار می‌رود و مقاومت آن را بیشتر می‌کند. پارچه‌های پشم ویسکوز که درصد پشم بیش‌تری دارند، مرغو‌ب‌تر، گران‌تر و بهترین پارچه‌های مناسب برای کت و شلوارهای مردانه هستند و ظاهر و دوام بسیار خوبی دارند.
..
?ماهوت
پارچه فروشی و خرازی
پارچه‌ای ضخیم، تمام پشم، نرم، کمی براق، با سطح پرزدار است.
.
?برک
نوعی پارچه‌ی ضخیم که بیشتر در بشرویه و با کرک بز یا شتر بافته می‌شود و از آن عمدتاً برای کت مردانه استفاده می‌کنند. برک به طور معمول در رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه، سفید، شیری، شکری و خاکستری تولید می‌شود.
.
?ابریشم
از مرغوب‌ترین پارچه‌ها است که در تهیه‌ی لباس رسمی و مجلسی کاربرد زیادی دارد. پارچه‌ی ابریشم طبیعی به نگهداری زیادی نیاز دارد. نباید آن را با آب شست‌وشو داد و با حرارت اتو کرد. بهتر است با بخار شست و شو و خشک شود. ابریشم رنگ‌پذیری بسیار خوب و طیف رنگی گسترده‌ای دارد. ابریشم مصنوعی ترکیبی از ابریشم با مواد دیگر است و شباهت زیادی به ابریشم طبیعی دارد. پارچه‌های صددرصد ابریشم بسیار گران هستند و دوام کمتری نسبت به ابریشم مصنوعی دارند. به همین دلیل انواع دیگری از ابریشم‌های ترکیبی مانند تافته‌ی ابریشم، ساتن ابریشم و غیره ساخته شدند که بسیار پرطرفدار هستند.
.
?کرپدوشین (کربدوشین)
پارچه‌ای از خانواده‌ی کرپ است که از ابریشم خام بافته می‌شود.
.
پارچه‌های مصنوعی
الیاف این پارچه‌ها ساخته‌ی انسان هستند و بسته به ماده‌ی اولیه‌ی آنها، کاربردهای متفاوتی دارند. ویژگی‌های این پارچه‌ها شامل: مقاومت و استحکام زیاد، سبکی، کم حجم بودن، آب نرفتن و ثابت بودن ابعاد و نپوسیدن و ساییده نشدن است.
.
?ریون
از پرکاربردترین پارچه‌های لباس زنانه است که برای لباس‌های مهمانی به کار می‌رود.
و
?داکرون
پارچه فروشی و خرازی
به دلیل تنوع رنگ و استحکام بسیار محبوب است.
..
?آکلیریک
فیبر آن ساخته‌ی بشر و حاصل ترکیب پترولیم و گاز طبیعی است.
.
الیاف معدنی
برخی از الیاف مانند نخ‌های طلا و نقره، معدنی هستند و در دوخت‌های سنتی ایرانی مانند رودوزی گلابتون به کار می‌روند.
.
?پنبه‌ی نسوز
نوعی از الیاف معدنی عایق حرارت و برق است که برای لباس آتشنشانی و لباس کار برقکاران استفاده می‌شود.
مهم‌ترین پارچه‌های دستباف ایرانی
?دارایی ـ ایکات
روشی کهن در بافت پارچه‌های منقش با رنگناپذیر کردن نخ‌ها پیش از بافتن آنها است تا به موازاتی که کار بافتن پیش می‌رود، نقش نیز نمودار شود. در حال حاضر این پارچه را تنها می‌توان در کارگاه‌های محدودی در شهر یزد مشاهده کرد. تا چند سال قبل، ایکات با ابریشم طبیعی تولید می‌شد، اما اکنون از نخ ویسکوز برای تار و از ابریشم مصنوعی یا ویسکوزرایون فیلامنت برای پود استفاده می‌شود. با روش ایکات، انواع پارچه‌ی رولحافی، بقچه، سوزنی و رومیزی تولید می‌شود.
.
?چوقا
چوقا یا چقا یا چوغا به عبای دهقانی و عشایری معروف است. در واقع کت دراز و بی‌آستینی است که مردان عشایر و روستایی به صورت عبا روی لباس‌های دیگر خود می‌پوشند. تولیدکنندگان این پارچه، اکثراً زنان روستایی هستند. چوقا معمولا دارای دو رنگ سیاه و سفید ( یا سرمه‌ای و سفید ) است. مواداولیه‌ی چوقا را نخ پشمی و نخ پنبه‌ای تشکیل می‌دهد.
.
?مخمل کاشان
.
?زربفت یزد
پارچه فروشی و خرازی
زربفت‌هایی که به دست زنان زردشتی یزد بافته می‌شد.
.
?پارچه‌ی زری‌دوزی اصفهان
پارچه فروشی و خرازی
.
?عبای لار
نوعی از پارچه‌های دستباف ایرانی، در دو نوع تابستانی و زمستانی است. نوع تابستانی با تار و پود نخ پنبه‌ای به رنگ مشکی یا قهوه‌ای و عبای زمستانی که محمدیه‌ی نایین مهم‌ترین مرکز بافت آن است، با استفاده از کرک شتر تولید می‌شود.
