آسانسور و پله برقی یکی ارتباط دهنده بین دو سطح یا دو طبقه می باشد . آسانسور و پله برقی برحسب نوع کارکرد تقسیم بندی می شوند.
آسانسور به‌صورت امروزی در حدود ۵۰ سال پیش وارد کشور شده است و اولین نمایندگی فروش آسانسور در کشور مربوط به یک شرکت سوئیسی می‌باشد که توسط یک شرکت ایرانی وارد شد و بعدازآن نیز شرکت‌های خارجی دیگر در این زمینه فعالیت داشتند. وسیله‌ای است متشکل از کابین و معمولاً وزنه تعادل و اجزاء دیگر که با روش‌های مختلفی مسافر (نفر) بر یا باربر و یا هر دو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابجا می‌کند.
انواع آسانسور
آسانسور کششی
آسانسور کششی آسانسوری است که حرکت آن براثر اصطکاک بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش. به هنگام چرخش آن توسط سیستم محرکه انجام می‌شود.
اساس کار این نوع آسانسورها بر اساس نیروی اصطکاک بین سیم‌بکسل‌ها و فلکه موتور است. در داخل فریم وزنه به‌اندازه وزن کابین به‌اضافه نصف ظرفیت کابین وزنه وجود دارد. مثلاً اگر ظرفیت کابین ۹۰۰ کیلوگرم باشد ( آسانسور نفربر ۱۲ نفره چون متوسط وزن هر نفر ۷۵ کیلوگرم است) به‌اندازه ۴۵۰ کیلوگرم به‌اضافه وزن کابین در کادر وزنه، وزنه وجود دارد. با کمک این وزنه، نیروی کشش لازم برای حرکت کابین کاهش می‌یابد چراکه در صورت رعایت کردن ظرفیت کابین، اختلاف وزن بین کادر وزنه و کابین تحت هر شرایطی از نصف ظرفیت کابین (در مثال قبل ۴۵۰ کیلوگرم) بیشتر نخواهد شد و درحرکت به سمت بالا یا پایین سیستم کشش آسانسور حداکثر برای جابه‌جایی جرمی به‌اندازه نصف ظرفیت کابین توان مصرف خواهد کرد.
آسانسور هیدرولیکی
آسانسور در این نوع عامل حرکت کابین سیلندر و پیستون هیدرولیکی است و ممکن است وزنه تعادل نیز داشته باشد و معمولاً برای ارتفاع کم و سرعت کم‌کاربرد دارد.
از محاسن این نوع آسانسورها می‌توان به نرمی حرکت در استارت اولیه : خرابی و استهلاک بسیار کم؛ سهولت در عیب‌یابی و تعمیر؛ ایجاد آسانسورهای زیبا و شیشه‌ای به دلیل حذف کادر وزنه و سیم بکسل؛ احتیاج به سازه سبک؛ عدم نیاز به موتورخانه در پشت‌بام؛ ایجاد آسانسورهای باربر و سنگین با تناژ بالا و زیبایی بام خانه و همچنین تراز شدن دقیق آن در طبقات اشاره نمود اما از محدودیت‌های استفاده از این نوع آسانسورها می‌توان به محدودیت در ارتفاع و کندی نسبی سرعت آن‌ها و تنها قرارگیری در چاهک را اشاره کرد. البته امروزه با استفاده از درایو و سیستم خنک‌کننده می‌توان به‌سرعت ۱ متر به‌صورت معمول دست‌یافت. آسانسورهای هیدرولیک با پمپ فشار روغن و جک هیدرولیک عدم نیاز به پیش‌بینی موتورخانه در بالای چاه و امکان قرار دادن آن در فضای دورتری از چاه نیز از مزیت‌های این نوع می‌باشد.
سیستم محرکه آسانسورهای هیدرولیک می‌تواند از نوع مستقیم یا غیرمستقیم باشد. در نوع مستقیم جک مستقیماً به یک کابین متصل می‌گردد و در نوع غیرمستقیم از طریق حرکت سیم بکسل متصل به یوک کابین موجب جابجایی آن می‌شود درصورتی‌که سیستم از نوع مستقیم باشد جک باید دارای شیر اطمینان مخصوص باشد درصورتی‌که از نوع غیرمستقیم باشد کابین باید مجهز به سیستم ترمز اضطراری (پاراشوت) و گاورنر باشد.
پانوراما (شیشه‌ای)
کابین آسانسور عمدتاً به دو نوع پانوراما (شیشه‌ای) و فلزی تقسیم‌بندی می‌شوند که در طراحی هرکدام می‌توان از تزئینات متنوعی نظیر فرمیکا، استیل و برنز استفاده نمود.
اجزاء آسانسور به شرح زیر می‌باشد:
- تابلوی کنترل آسانسور
- سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت): آنی یا لحظه‌ای - آنی با ضربه‌ای - تدریجی
- چاه
- چاهک
- درب‌های طبقات
- ریل‌های راهنما
- سیم بکسل
- ضربه‌گیر
پله‌برقی
پله‌برقی آسانسور پله‌برقی ، راه‌پله متحرکی است که برای حمل‌ونقل مسافر به بالا و پائین در یک‌فاصله عمودی کوتاه به کار می‌رود. پله‌برقی در سراسر دنیا و در مکان استفاده از به دلایل مختلف امکان‌پذیر نباشد. نصب و مورداستفاده قرار می‌گیرد. استفاده اصلی پله‌برقی در مراکز خرید، فرودگاه‌ها و مراکز حمل‌ونقل، مراکز تجاری، هتل‌ها و ساختمان‌های عمومی است. پله‌برقی‌ها ظرفیت بالائی برای جابجایی افراد دارند و قابلیت نصب در همان فضای فیزیکی راه‌پله‌ها را دارند. همچنین از آن‌ها می‌توان برای هدایت مردم به خروجی‌های اصلی یا مکان‌های خاص موردنظر کارفرما استفاده کرد. انواع سرپوشیده آن‌ها برای استفاده در فضای باز نیز در دسترس می‌باشد. پله‌برقی و هم‌خانواده آن یعنی پیاده‌رو برقی نیروی محرک خود را از موتورهای جریان متناوبی که سرعت ثابتی را ایجاد می‌کنند تأمین می‌نمایند. این سرعت عموماً بین ۰/۳ تا ۰/۶ متر بر ثانیه است. بیشینه زاویه نصب برای ارتفاع ۱۸ متر برابر ۳۰ درجه یا ۳۵ درجه نسبت به افق می‌باشد .
طبقه‌بندی و مشخصـات پله‌برقی بر اساس کاربری
مشخصات فنی و قیمت پله‌برقی‌ها برحسب کاربری در ساختمان متفاوت می‌باشد. انتخاب پله‌برقی مناسب برای هر نوع مصرف در ساختمان، از اهمیت بالایی برخوردار است، ازآنجایی‌که پله‌برقی پس از نصب قابل‌تغییر یا جابه‌جایی نیست این دقت چند برابر می‌شود. پله‌برقی‌ها بر اساس مکان مورداستفاده به چند دسته تقسیم می‌شوند.
۱- پله‌برقی‌هـای تجـاری
امروزه در بسیاری از فروشگاه‌های بزرگ، مراکز تجاری و هتل‌هایی که بیش از یک طبقه لابی دارند، شاهد استفاده از پله‌برقی‌ها هستیم. اصولاً ساختمان‌هایی که ساعت کاری آن‌ها کمتر از ۱۲ ساعت در روز است و ترافیک جمعیت در طول روز به‌صورت یکنواخت توزیع می‌شود باید از پله‌برقی‌های تجاری استفاده کنند.
۲- پله‌برقی‌های نیمه تجاری
ساختمان‌ها یا کاربری‌هایی وجود دارند که از پله‌برقی در بیشتر اوقات شبانه‌روز توسط عموم استفاده می‌شود و معمولاً در خارج از ساختمان با پوشش کامل قرار دارند یا در مسیر استفاده عموم در داخل ساختمان‌هایی هستند که همواره مسیر رفت‌وآمد است. ازجمله این کاربری‌ها می‌توان به پل‌های عابر پیاده، ایستگاه‌های دورافتاده و غیر اصلی مترو، بخش‌هایی از ساختمان‌های عمومی که دسترسی بین دو سطح خیابان‌ها از طریق آن‌ها انجام می‌گیرد، اشاره نمود.
۳- پله‌برقی‌های غیرتجاری
اماکن و کاربری‌های غیرتجاری که معمولاً در تمام ساعات شبانه‌روز دارای ترافیک سنگین هستند و یا در ساعات خاصی هجوم جمعیت را تحمل می‌کنند در این رده هستند. ایستگاه‌هـای مترو، ایستگاه‌هـای قطار، پایانه‌هـای بزرگ در این رده‌بندی قرار می‌گیرند. می‌توانید تصور کنید که با هر بار رسیدن مترو به ایستگاه‌های اصلی حجم عظیمی از جمیعت برای ورود و خروج از ایستگاه‌ها از پله‌برقی‌ها استفاده می‌کنند. دویدن روی پله‌هـا ایستادن بیش از یک نفر روی هر پله (Step) در این اماکن امری بدیهی به شمار می‌رود. این نوع پله‌ها سنگین‌ترین و گران‌ترین نوع پله‌برقی‌ها هستند سیستم ایست رو (Stop & Go) پیش‌بینی شود.
حداقل عرض پله‌برقی
پله‌برقی معمولاً با عرض ۸۰ سانتی‌متر و ۱۰۰ سانتی‌متر ساخته می‌شود اما پله رمپ و پیاده‌رو متحرک تا عرض ۱, ۴۰ نیز در دسترس می‌باشد. جنس پله‌ها آلومینیوم می‌باشد. جنس و نحوه اتصال محوری که پله را به قرقره‌ها متصل می‌کند نیز دارای اهمیت می‌باشد.
زنجیر پله‌برقی
زنجیر پله از مهم‌ترین قطعه پله‌برقی می‌باشد که معمولاً از جنس فولاد می‌باشد، اما مهم‌ترین نکته در مورد زنجیر نحوه روغن‌کاری است. معمولاً زنجیرها به‌صورت دستی یا اتومات روغن‌کاری می‌باشد، در این صـورت توصیـه می‌شود از روغن‌کاری اتوماتیک استفاده شود، اما اخیراً زنجیرهایی نیز وارد صنعت شدهاند کـه در طـول عمر کارکرد مفیـدشان نیـازی به هیچ‌گونه روغن‌کاری ندارند.
