میاندوآب، در دنیای قدیم از مناطق پررونق ایران، به شمار می‌آمد. اینجا میاندوآب است. گوشه‌ای از ایران زیبای ما! شهری که جاری است، میان دورود پرخروش، یکی سیمینه نام دارد و دیگری زرینه هر دو با پسوند رود و اما میان این دو آب، شهری در حرکت است؛ با تاریخ و طبیعتی بکر!
گذرگاهی برای امرای ماد، اورارتو، کرد، سلجوقی، ترک و مغول؛ همگی زندگی کرده‌اند و حکومت. حالا پس از این همه سال دوباره صدایشان میکنیم… اینجا میاندوآب است، مردمانی بلند نام دارد و نیک سیرت!
از لحاظ گروههای جمعیتی، میاندواب و اطراف آن بسیار متنوع است. زبان رایج در میاندوآب تورکی آذربایجانی است، از خصوصیات بارز مردم این شهرستان صداقت و ایثارگری، میهمان‌نوازی و متعصب بودن به آداب و رسوم می‌باشد!
میاندوآب در سر چهارراهی میان شهرهای شاهیندژ، بوکان، مهاباد و تبریز قرار دارد و سه استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و کردستان را به هم متصل کرده است
تعدادی از روستاهای آن از پیروان اهل حق یا علوی هستند. در شهر میاندوآب، تعداد بسیاری پیرو طریقت دراویش اززمانهای قدیم بوده‌اند.
جمعیت میاندواب، طبق سرشماری سال 1395 برابر با 273949 نفر بوده است که از این تعداد 141296 نفر آنان مرد و 132653 نفر آنان زن بوده اند.
تقسیمات کشوری میاندواب
تقسیمات کشوری این شهرستان، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال 1395 کل کشور آمده است، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است: بخش‌ها • بخش مرکزی • بخش مرحمت آباد • بخش باروق شهرها • شهر میاندوآب • شهر چهاربرج • شهر باروق
تاریخ شهرستان میاندوآب
کشف چندین اثر باستانی در اطراف میاندوآب، نشان دهنده سکونت بسیار قدیمی منطقه میاندواب، در دورانهای ثبت نشده تاریخ هست. کوچ قره پاپاق ها و در اوایل سلطنت آقامحمد خان قاجار، به دنبال کوچ اجباری جمعیتی از منطقه کرمان به اهالی شهر میاندواب، اضافه شدند و در مدت دو نسل جمعیت ترک میاندوآب را استحاله کرد…. اسامی برخی محله‌ها و شهرک ها مانند: رابریها، سیرجانیها و کرمانیها نشانگر این حرکت جمعیتی بوده.
پیشینه «قوشاچای»
میاندواب، به خاطر جای گرفتن میان دو رود جیغاتی (زرینه‌رود) و تاتائو (سیمینه‌رود)، قوشاچای نامگذرای شده‌است امروزه نام این شهر با میان دوآب که وجه تسمیه قرار گرفتن میان دو رود است شناخته می شود. در زمان آغامحمدخان قاجار، وی که شهر کرمان را به‌کل نابود ساخته و تمامی مردم آن را کور کرده‌بود، یک هزار تن از جوانان تنومند شهر را به سرکردگی مرتضی‌قلی‌خان کرمانی، به تهران فرستاد و پس از آن به منظور مقابله با حملات کُردها، به میاندوآب و سراب و برخی نقاط دیگر آذربایجان تبعید کرد…
این کرمانیان پس از چند نسل، در جمعیت این شهرها حل شدند؛ ولی در میاندوآب تا مدتی پیش محله‌هایی به نام: محله کرمانیها، سیرجانیها، زرند، راه‌بُر و لک‌ها وجود داشت.
طایفه‌ای نیز تا یک نسل پیش، در میاندوآب، هنوز به فارسی با لهجه کرمانی، صحبت می‌کردند و از تاریخ نیاکانشان آگاه بودند.
نام دیگر قوشاچای، ایکی سو است و نامقدیمی این شهر مشتا، گنجک، جابرخاست، ایکی‌سو در برخی محافل مطرح شده است
کوههای شهرستان میاندوآب
شهرستان میاندوآب، از نظر توپوگرافی، تپه ماهوری و جلگه‌ای است. بجز در شرق میاندوآب، که دامنه‌های سهند درآن واقع است؛ اکثراً تپه ماهوری و هرچه به طرف شهر میاندوآب نزدیک می‌شویم از ارتفاع آنان کم میشود… بلندترین ارتفاع کوههای مرز آذربایجان‌شرقی و غربی، در محل ربط با ارتفاع ۲۸۳۲ متر است و کوههای جان‌آقا، عثمان اولن، آیدشه و ارتفاعات نوروز لو (سد انحرافی نوروزلو در پای این کوه بر روی زرینه‌رود احداث شده) ۱۴۵۰ متر ارتفاع دارند. همچنین کوه قشلاق‌لو، با ارتفاع ۱۳۷۰ متر و ارتفاعات خطایی، در اطراف تالاب چنگیزگلی، با ارتفاع ۱۴۵۰ متر و کوه تلخاب یا قزل کوه، در حد فاصل مهاباد و میاندوآب با ارتفاع ۱۶۴۵ متر می‌باشد…
دشت‌های شهرستان میاندوآب
در شهرستان میاندوآب، دشت میاندوآب‌غربی، میاندوآب شرقی و باروق، واقع شده است که در مورد این دشتها توضیحاتی ارائه می‌گردد.
“دشت میاندوآب غربی” رودخانه سیمینه‌رود، در محل ساری قمیش از دشت حاجی‌آباد خارج شده و به دشت میاندوآب‌غربی وارد میشود و این دشت را آبیاری می‌کند. “دشت میاندوآب شرقی” آب زرینه‌رود، که زه‌کش اصلی این دشت را تشکیل می‌دهد؛ در محل سد نوروزلو ذخیره شده و بصورت منظم مورد استفاده مصارف کشاورزی اراضی آبخور در پایین‌دست قرار می‌گیرد… “دشت باروق میاندواب”: محصولات کشاورزی اصلی، در کشت آبی‌گندم و جو و در کشت دیم نیز گندم و جو می‌باشد. از نظر آب سطحی قوری چای، رژیم اصلی این دشت به حساب می‌آید. از آب زرینه‌رود، نیز به وسیله سد انحرافی نوروزلو برای آبیاری زمینهای دشت باروق استفاده میشود. ضمناً از آبهای زیرزمینی نیز در این دشت بهره برداری می‌گردد…
دره‌های شهرستان میاندوآب
در شهرستان میاندوآب، دره‌های دلمه و دره علی‌یار، قابل اهمیت و مورد توجه و علاقه و گردشگران و علاقمندان به طبیعت است! “از دره‌های زیبای شهرستان میاندوآب” “دره دلمه”: دره دلمه، که در پایین‌دست سد انحرافی نوروزلو، قرار گرفته؛ به لحاظ گزستان‌های ساحل رودخانه و خوش آب و هوا بودن آن مورد توجه گردشگران طبیعت و علاقمندان به صید تفریحی است! “دره علی‌یار”: دره علی‌یار، که در مسیر میاندوآب به شاهیندژ واقع شده، به لحاظ چمن‌زارهای اطراف بیشتر مورد توجه شهروندان میاندوآب قرار می‌گیرد.
منابع آب شهرستان میاندوآب
منابع آب شهرستان میاندوآب را در سه بخش آبهای سطحی (رودخانه‌ها)، آبهای زیرزمینی (چشمه‌ها، قنوات و چاهها) و آبهای راکد (تالابها، دریاچه‌ها) مورد بررسی قرار می دهیم. “آبهای سطحی شهرستان میاندوآب” ـ رودخانه ها: رودخانه‌های شهرستان میاندوآب، از رودخانه‌های دائمی و پرآب حوزه آبریز دریاچه ارومیه بوده و از کوههای کردستان و زمزیران و شاخه‌هایی از آن از حد مرزی استان آذربایجان‌غربی با استان زنجان و استان آذربایجان‌شرقی (سهند) سرچشمه می‌گیرند…
رودخانه‌های شهرستان میاندوآب
“رودخانه زرینه‌رود (جیغاتی) میاندواب”
این رودخانه، با طول حدود ۲۴۰ کیلومتر، یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های حوزه آبریز دریاچه ارومیه می‌باشد؛ که از کوههای چهل چشمه کردستان و قره الیاس بین سقز و بانه با نام «چم سقز»، سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه از مجموعه‌ای از سرشاخه‌های دائمی، فصلی و سیلابی تشکیل میشود و ۳ شاخه اصلی به نامهای ساروق چای، خرخره چای، سقز چای و زرینه‌رود که در سد شهید کاظمی ، به هم پیوسته و با ادامه مسیر پس از دریافت شاخه‌های هولاسو و آجرلو و شاخه‌های فصلی متعدد به طرف دریاچه ارومیه، سرازیر می‌گردد
“سیمینه‌رود (تاتائو) میاندواب”
سرشاخه‌های اصلی این رودخانه، از دامنه‌های شمالی کوههای زمزیران و خسرو و ابراهیم جلال و مام سور سرچشمه می‌گیرند. و در امتداد کلی جنوب به شمال جریان یافته پس از مشروب نمودن زمینهای کشاورزی کناره‌های خود، به یکدیگر می‌پیوندد و به رودخانه سیمینه‌رود را تشکیل می‌دهند…
از سرشاخه‌های پرآب سیمینه‌رود، می‌توان به شاخه‌های زنبیل و حمزه‌آباد اشاره کرد.
“رودخانه لیلان‌چای میاندواب”
رودخانه لیلان چای، ازشاخه‌های فرعی زرینه‌رود است؛ که از ارتفاعات جنوبی سهند سرچشمه گرفته و در مسیر خود ۴۰ کیلومتر از جنوب به سوی جنوب‌غربی تغییر مسیر می‌دهد.
“آبهای زیرزمینی شهرستان میاندوآب” آبهای زیرزمینی شهرستان میاندوآب را در سه بخش چشمه‌ها، قنوات و چاهها بررسی میکنیم. “چشمه‌ها و قنوات شهرستان میاندوآب” چشمه‌های این شهرستان، اغلب در مناطق کوهستانی ظاهر گردیده‌اند و بهره‌برداری از آب زیرزمینی از طریق چشمه و قنات مرسوم نمی‌باشد… “چاههای شهرستان میاندوآب” در شهرستان میاندوآب، تعداد ۲۵۳۸ حلقه چاه وجود دارد.
“آبهای راکد شهرستان میاندوآب” آبهای راکد شهرستان میاندوآب در سه بخش سدها، تالابها و دریاچه‌ها بررسی می کنیم.
“تالابهای «شهرستان میاندوآب»” “تالاب نوروزلوی میاندواب”
تالاب نوروز لو در 5 کیلومتری میاندوآب، به مساحت هزار هکتار محل زندگی انواع حیوانات همچون گراز وحشی، روباه،گرگ، خرگوش و انواع پرندگان کم نظیر همچون عقاب، تالابی، اردک کاکاش و چنگر است و از 4 طرف به روستاهای میرآباد، میرنظام، آیدیشه و گوگجلو میاندوآب همجوار است و با برخورداری از درختانی همچون گز و سرو و نیزار ها از پوشش گیاهی مطلوبی نیز برخوردار است.
منطقه حفاظت شده نوروزلو پس از مناطق حفاظت شده ملی دریاچه ارومیه، مراکان خوی، میر آباد سردشت و بوکان پنجمین منطقه حفاظت شده آذربایجان غربی و همچنین ششمین منطقه شکار ممنوع استان است.
“تالاب چنگیزگلی میاندواب” تالاب چنگیزگلی در حد فاصل سه روستای سبز، قره‌گول و خطایی در جنوب میاندوآب واقع شده است…
“سدهای شهرستان میاندوآب” در محدوده میاندواب، یک سد انحرافی بنام نوروزلو (سدانحرافی نوروزلو)، احداث گردیده است. این سد در ۱۵ کیلومتری جنوب‌شرقی میاندوآب در جوار قریه نوروزلو واقع گردیده است.
“زمین‌شناسی شهرستان میاندوآب” طبق نقشه زمین‌شناسی ایران تشکیلات زمین‌شناسی این منطقه بشرح زیرمی باشد: “لرزه خیزی” بر طبق آخرین نظریات علمی در تقسیم‌بندی استان آذربایجان‌غربی، برحسب پیش‌بینی احتمال وقوع زلزله محدوده شهرستان میاندوآب، از نواحی بدون تخریب می‌باشد…
آثار و ابنیه تاریخی شهرستان میاندوآب
۱٫ داش تپه؛
۲٫ قلعه بختک؛قلعه بخدک یا بختک، که بقایای خرابه های آن هنوز هم در روستای میلان، در میاندوآب واقع است، گویا توسط یکی از سرداران خسرو انوشیروان به نام بخدک بنا شده است.
۳٫ پل تاتائو؛در غرب شهرستان میاندوآب و سه کیلومتری جاده میاندوآب به اورمیه، روی رودخانه تاتائو (سیمینه رود) ساخته شده است.
۴٫ پل کوسه لر؛
۵٫ مسجد تاریخی طاق؛اگر از کوچه و پس‌کوچه‌های خیابان ۱۷ شهریور گذر کنی، در داخل یکی کوچه ها، مجذوب معماری بنایی خواهی شد که دست‌کم ۲۰۰ سال قدمت دارد…
این اثر خیره‌کننده، “مسجد طاق”، نام دارد. معروف است که این عبادتگاه توسط احمد‌خان بیگلر بیگی حاکم مراغه، بنا شده است.
۶٫ چهل پله شاه تپه (قیرخ پیلله)؛
۷٫ بقعه امامزاده تاج الدین علی؛
۸٫ قلعه جان آقا (بزرگترین قلعه نظامی مانایی ها)؛
۹٫ بقیه آثار تاریخی و تپه های باستانی؛
۱۰٫ موزه میاندوآب؛این موزه، در تاریخ پنجم مرداد ۱۳۴۷ خورشیدی تاسیس شد و در آن آثاری از گذشته ایران جمع‌آوری و به نمایش گذاشته شده است که مشتمل بر انواع اشیاء زیر است: آثاری برنزی و مفرغی مربوط به دوره پیش از تاریخ، آثاری از سفال و مفرغ مربوط به دوره اسلامی، آثاری مربوط به انواع سکه‌ها، مفرغ، برنز و سفال مربوط به لرستان، آثاری مربوط به هنرهای تزئینی و هنرهای ملی، آثاری مربوط به مردم‌شناسی و آثاری از مرمر و سفال، شیشه، عقیق و سنگ لاجوردی و مفرغ….
صنایع دستی میاندوآب
۱٫ سفالگری؛ ۲٫ فرش بافی؛ ۳٫ گلیم بافی؛ ۴٫ دست بافته های پشمی…
“بازارهای محلی شهرستان میاندوآب” تعداد بازارهای موجود در شهرستان، ۴ عدد می باشد که اجناس شامل: دام زنده، فرآورده های دامی، پوشاک، فرش، صنایع دستی، لوازم خانگی، خشکبار، خواربار، حبوبات، غلات در این بازارها عرضه می شود؛ قدمت این بازارها بیش از 80 سال می باشد. (پر فروشترین فصل بازار، فصل پائیز و کم رونق ترین فصل بازار، فصل زمستان می باشد و بیشتر این بازارها در روز پنج شنبه، جمعه و سه شنبه و چهارشنبه برگزار می شود. مالکیت زمین بازار تحت اختیار بخش دولتی است.)
دین و مذهب «میاندواب»
در آبان ۱۳۷۵، از جمعیت شهرستان ۷۱/۹۹ درصد را مسلمانان تشکیل می‌داده‌اند. مذهب مردم میاندوآب در اکثریت شیعه و در اقلیت سنی می‌باشد. برگرفته از سایت فرمانداری میاندواب
سوغاتی، خرید کنید از همه نوع
این بخش سختترین قسمت سفر است و اگر بخواهید برای هر کدام از نزدیکان خویش تحفه‌ای ببرید، سخت‌تر هم میشود. البته سوغات‌های ویژه و زیاد شهر میاندواب، بر این مشکل خواهد افزود. از سویی قیسی، آجیل، بادام و گردو شما را وسوسه خواهند کرد و از طرف دیگر نمی توانید از شیرینی قند معروف میاندوآب و نقل هایی که شکر چغندرهای این شهر درست شده است بگذارید، فرش، گلیم و جاجیم‌های خوش رنگ حاصل دست مردم منطقه هم به شما چشمک می‌زنند!
موقعیت گردشگری میاندوآب
جاذبه‌های طبیعی شهرستان میان دوآب را رودهای زرینه رود، سیمینه رود و چشمه زندان سلیمان، تشکیل می دهند… بناهای تاریخی و قدیمی از جمله: آتشکده آذرگشسب و قلعه بخدک (بختک) به همراه بقعه‌ها، پل ها و سایر بناهای تاریخی از جمله مکان های دیدنی منطقه به حساب می ایند!
صنایع و معادن میاندوآب
میاندوآب را تا اندازه ای می توان صنعتی دانست، وجود سد «نوروزلو»، در ۱۵ کیلومتری جنوب خاوری منطقه، کارخانه قند،پتروشیمی میاندوآب،صنایع واقع در شهرک صنعتی شهید باکری، کمپوت سازی و کوره‌های آجر سازی و آهک پزی، بر اهمیت صنعتی این ناحیه افزوده است. (معادن پراکنده ای نیز در کوههای اطراف وجود دارند.)
کشاورزی و دامداری میاندوآب
کشاورزی و باغ داری در این شهرستان رواج کامل دارد و محصولات گندم، چغندر قند، انگور، سیب، گلابی و بادام از محصولات کشاورزی آن این منطقه هستند. دام و فرآورده‌های دامی نیز از محصولات صادراتی میاندواب، محسوب می‌شوند…
