یکی از مناطق و شهرهای قدیمی ، نه تنها در استان همدان بلکه در سراسر ایران است.
این شهر که قدمت تاریخی بیش از هزاران سال را دارد، امروزه تبدیل به یکی از مسیرهای پر اقبال گردشگری در ایران شده است. درباره ی شهر نهاوند باید بگوییم که این شهر قبل از ورود اسلام به ایران، پایتخت کل سرزمین ایران بوده است. این شهر که در جنوب همدان قرار گرفته است، دارای آب و هوایی بسیار فوق العاده است و همین خصوصیتش به تنهایی طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده است.
?موقعیت جغرافیایی نهاوند
نهاوند از شمال به تویسرکان، از شرق به ملایر، از غرب به کنگاور، از جنوب غربی به نورآباد و از جنوب شرقی به بروجرد می‌رسد. استان لرستان همسایه جنوبی و استان کرمانشاه، همسایه شمال غربی این شهرستان هستند. اقلیم این شهرستان سردسیر است و تابستان هایی خنک و زمستان هایی سرد دارد.
این شهر کهن، در میان رشته کوه زاگرس محصور است و در اطراف این شهر زیبا، کوهستان‌های بلند با قله‌های سر به فلک کشیده و آبشارهای زیبا خودنمایی می‌کنند. رودخانه‌های اطراف دشت نهاوند و ارتفاعات پیرامون آن، پس از ورود به این منطقه به رودخانه گاماسیاب می‌پیوندند. جغرافیای این منطقه به دو بخش کوهستان و دشت، تقسیم شده است.
?آب و هوا
آب و هوای منطقهٔ نهاوند تحت تأثیر عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، جهت و امتداد کوه‌ها و وزش‌بادهای محلی مختلف قراردارد. براساس آمار، میانگین سالانهٔ دما در منطقه در حدود ۱۲/۷+ درجه سانتی‌گراد است. سردترین ماه، دی ماه با میانگین ۵/۰- درجه سانتی‌گراد و گرم‌ترین ماه، تیرماه با میانگین ۲۵/۶+ درجه سانتی گراد است. رژیم افزایش دما تقریباً دارای نوسان منطقی است به طوری که از دی ماه تا تیرماه روند صعودی و افزایش دارد و از تیر به دی ماه بالعکس روند نزولی پیدا کرده و کاهش می‌یابد.
?جاذبه های شهرستان نهاوند
شهرستان نهاوند در همدان امروزه منطقه ای است که پر است از آثار و جاذبه های مختلف و گوناگون که آن را تبدیل به یکی از بهترین مناطق برای سفر کرده است. از آثار تاریخی و قدیمی بسیار جذاب این منطقه می توانیم به آثار مختلفی اشاره نماییم. برخی از آن ها عبارتند از:
?مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی
یکی از جاذبه های بسیار دیدنی و تاریخی نهاوند، مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی است که به آن درب شیخ نیز می گویند. این مقبره و آرامگاه تاریخی در محله ای به همین نام قرار گرفته است و از این جهات فارق از اهمیت تاریخیش مهم است که در آن یکی از عارفان بسیار معروف قرن 4 هجری یعنی احمد ابن محمد این فضل نهاوندی به خاک سپرده شده است. با این که بنا قدمت زیادی دارد اما، می گویند که قدمت سنگ قبری که امروزه در این بنا وجود دارد به دوره قاجارها می رسد.
?موزه تاریخ و فرهنگ نهاوند
در فاصله ای 200 متری از درب شیخ، این موزه قرار گرفته است که در آن بسیاری از یافته های تاریخی و باستان شناسی در نهاوند قرار گرفته است. در ساختمان این موزه در شهرستان نهاوند در همدان آثاری مرتبط با دوران هایی همچون: قبل از تاریخ، دوران تاریخی، دوران اسلام و در نهایت دوره فعلی و معاصر قرار گرفته است. البته به غیر از آثار تاریخی موجود در این موزه باید به نقشه جالب ساختمانی این موزه نیز اشاره ای نماییم. در اضلاع شرقی و جنوبی این ساختمان ایوان هایی ساخته شده است که شکل خاص و جالبی به این موزه داده است. همچنین این ساختمان دو طبقه ای، سقف شیروانی و شیب داری دارد و ساختمانش کاملا آجری و دایره ای است.
?تپه گیان
یکی از وجوه طبیعی و تاریخی در شهرستان نهاوند در همدان باید به تپه ای باستانی به نام گیان اشاره نماییم که در فاصله 2 کیلومتری سراب گیان و در 15 کیلومتری شهر نهاوند قرار گرفته است. جالب است درباره تپه گیان بدانید که این بازمانده تاریخ، یکی از مهم ترین های تاریخ ایران و تمدن انسانی در کشورمان است. قدمت این تپه برابر است با 7 هزار سال که در زمره یکی از 4 نقطه ای قرار می گیرد که آریایی ها برای زندگی خود انتخاب کرده بوده اند.
از لحاظ تاریخی این تپه را 5 سطح طبقه بندی کرده اند که شامل دوره هایی همچون؛ عصر برنز، عصر آهن و عصر سنگ نیز می باشد. درباره اهمیت این تپه ترایخی همین بس که بگوییم که نزدیک به نیم قرن این تپه را در کشور به عنوان مبدا گاه نگاری غرب کشور مورد استفاده قرار می گرفته است. درباره تپه گیان باید بگوییم که با این که این تپه تاریخی دارای اهمیت تاریخی و بسیار مهمی است، اما امروزه به حفظ استحکامات آن توجه چندانی نمی شود.
?مقبره بابا پیره
یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی موجود در نهاوند، مقبره بابا پیره است که که در واقع یک سردار عرب در جنگ نهاوند بوده است. پیکر این سردار را در کوهستان و جایی که امروزه به آن مقبره بابا پیره می گوییم، به خاک سپرده اند. از لحاظ جانمایی جغرافیایی، این مقبره در روستای قشلاق و در فاصله 8 کیلومتری از سمت جنوب غربی و در جهت جاده کرمانشاه به نهاوند قرار گرفته است.
. .?سر آب گاماسیاب
گاماسب و یا به عبارتی دیگر، سر آب گاماسیاب را به عنوان یکی از طولانی ترین رودخانه های کشور باید شناخت. این رودخانه در کنار کوه گرین قرار گرفته است و در سر راه خود به رودخانه های مختلفی مثل: خرم رود و یا قلقل رود نیز می ریزد. این رودخانه در نهایت به هورالعظیم می رسد. با این که گاماسب یکی از جاذبه های طبیعی و گردشگری شهرستان نهاوند در همدان است اما با این اوصاف، در سر راه این رود انواع حوضچه های پرورش ماهی و نیروگاه های برق آبی را ساخته اند.
?مسجد جامع نهاوند
می گویند که این مسجد تاریخی را در عصر حکومت سلجوقیان ساخته اند و در دوره صفویان هم مورد مرمت قرار داده اند. این مسجد را بر روی تپه ای ساخته اند که در مرکز شهر نهاوند و مرکزیت این استان قرار گرفته است.در داخل این مسجد 2 کتیبه تاریخی قرار گرفته است که در آن اطلاعاتی درباره مرمت و ساخت این بنا در دو دوره تاریخی صفی و سلجوقی ارائه می دهد. در کنار مسجد جامع نهاوند، بازار و همچنین میدان معروف قیصریه قرار گرفته است. نقشه ساخت این مسجد تاریخی بسیار ساده است و دارای شگقتی خاصی نیست. هر آن چه که در ساخت بنای این مسجد به کار رفته عبارت است از: خاک رس، لوویی، آجر، لاشه سنگ و آجر.
?خانه شهید قدوسی
یکی از خانه های تاریخی و مهم نهاوند، خانه شهید قدوسی این شهر است. این خانه که در کنار مسجد قدیمی شهر قرار گرفته است دارای اهمیت تاریخی زیاد و همچنین زیبایی های بسیاری در نقشه خود است. سردرهای 2 گانه این شهر که در قسمت شمالی این ساختمان قرار گرفته است، امروزه پایگاه میراث فرهنگی و تاریخی شهر نهاوند است. حیاط این ساختمان بسیار زیبا و شاخص است و از قوس های مختلف و کف پوش قلوه سنگ ساخته و تزئین شده است. تزئینات این بنا نیز عبارتند از: تزئینات حصیری، آجری و برجسته. همچنین پنجره های این بنا که رو به حیاطش باز می شوند، طراحی خاص و جالبی دارد.
?سر آب گیان
این سر آب یکی از پر آب ترین و البته زلال ترین رودخانه های موجود در این شهرستان است. سر آب گیان در 21 کیلومتری جنوب غربی نهاوند قرار گرفته است. در جهت این سر آب، جنگل های طبیعی بسیار زیادی قرار گرفته است که از برکت وجود این رودخانه هم بسیار سر سبز هستند و هم گونه های طبیعی بسیاری در آن قرار گرفته است. این سر آب یکی از پر استقبال ترین جاذبه های طبیعی نهاوند است.
?سوغات نهاوند
شهر نهاوند شیرینی‌ها، غذاها و خوراکی‌های متنوع و خوش‌مزه‌ای دارد که از بهترین سوغات‌های این شهر هستند. گز آردی نهاوند بسیار باکیفیت و محبوب است و با گزهای معروف اصفهان رقابت می‌کند. لواشک‌های نهاوند نیز، طرفداران زیادی دارند. حلوای گردویی سوغات دیگر این شهر و بسیار خوش‌طعم و مقوی است. خمیر صنل، سوغات اختصاصی شهر نهاوند است و در هیچ شهر دیگری نمونه آن را پیدا نخواهید کرد. این شیرینی گرم، کاملا بومی و سنتی است و دستور تهیه آن نسل به نسل در نهاوند باقی مانده است. در تهیه این شیرینی از ادویه‌هایی مانند زنجبیل، جوز و دارچین، استفاده می‌شود. کلوا نوعی کلوچه نهاوندی است که در جشن ها و اعیاد، به‌خصوص عید نوروز، پخته می‌شود.
?صنایع دستی نهاوند
سفال‌کاری در شهر نهاوند، مانند دیگر مناطق استان همدان، پررونق است. امروزه نقاشی روی سفال‌ها با انواع مختلف نقاشی زیر لعابی، نقاشی روی بدنه لعابی و آب طلا، بر جذابیت‌های محصولات سفالی این منطقه، افزوده‌اند. فرش دستباف نهاوند امروزه جایگاهی ویژه دراین صنعت دارد. هنر گلیم‌بافی در مناطق عشایرنشین ایران، رواج دارد. در نهاوند نیز نمونه هایی زیبا از گلیم های اسلیمی، گل سبدی، خرچنگی و گل لاله را می‌توانید به‌عنوان سوغات، تهیه کنید.
