پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی می نامند. همدان یکی از استان های مهم و تاریخی ایران است که در همسایگی استان تاریخی کرمانشاه قرار دارد.
ترکیب کرمانشاه و همدان ما را به ایران باستان و زمان های ماقبل از تاریخ می برد؛ یعنی زمانی که تمدن ایران در دوره ی شکوفایی خود بود.
از اهمیت همدان همین کافیست که نامش در طول تاریخ بارها عوضشد و در هیچ دوره تاریخی خالی از سکنه نبود؛ بنابراین این شهر از نظر باستان شناسی می تواند شناسنامه خوبی برای معرفی تمدن ایران به گردشگران داخلی و خارجی باشد.
?تاریخچه هگمتانه
همدان از نظر تاریخی، یکی از کهن ترین شهر های ایران و جهان است که تاریخی چند هزار ساله دارد. حتی قبل از ورود آریایی ها به ایران نیز، افرادی از قوم کاسیان در این شهر زندگی می کرده اند. اما طبق نظر تاریخ شناسان بزرگی مانند هرودوت، شهر همدان در زمان پادشاهی دیاکو در سلسله ی ماد، تاسیس شده است. در این زمان شهر باستانی هگمتانه دچار تغییرات اساسی شده و استحکامات فراوانی در این شهر احداث شد. در 550 سال قبل از میلاد، کوروش کبیر با شکست دادن پادشاه ماد، به قدرت رسید و هگمتانه را به عنوان پایتخت خود برگزید.
در زمان هخامنشیان شهر همدان از اهمیت خاصی برخوردار بود به طوری که کتیبه های گنجنامه و لوح های رزین و اشیاء تاریخی بسیاری از آن دوران به جا مانده است. شهر همدان در حکومت اشکانیان نیز پایتخت تابستانی شاهان بوده است. آثار تاریخی بسیاری نیز از زمان ساسانیان در این شهر باقی مانده است. پس از حمله اعراب به ایران، هگمتانه به دست مسلمانان افتاد.
?گويش و زبان
گويش مردم شهر همدان، فارسي پهلوي با لهجه همداني است. اما در اين استان مردم با گويشهاي ترکي، کردي و لري نيز وجود دارد. مردم شهر ملاير با لهجه لري-فارسي، شهر بهار به زبان ترکي و فارسي، رزن ترکي- فارسي و شهر اسدآباد به فارسي-کردي گويش مي‌نمايند.
?نام های همدان در طول تاریخ
در اسناد تاریخی برای شهر همدان نام‌های بسیاری ارائه شده‌است. اولین نامی که برای شهر همدان در اسناد تاریخی گذاشتند اَمَدانه یا آمادی بود که در کتیبه‌های آشوری پیلسر آمد. بعد از آن در دوران فرمانروایی مادها نام هگمتانه یا هنگمتانه (واژه هنگ به معنی جا و متا به معنی تجمع) که به معنی محل تجمع بر شهر نهاده شد و تا زمان امپراتوری هخامنشیان نیز با همین نام خوانده می شد به طوری که در تمام اسناد تاریخی یونان باستان از هگمتانه به عنوان یک شهر استراتژیک و متمدن فلات ایران صحبت می کردند. بعد از فروپاشی هخامنشیان و روی کار آمدن سلوکیان به طبق سنت دیرین یونانی ها نام فاتح شهر بر همدان یا هگمتانه گذاشته شد. در آن زمان به افتخار آنتیوخوس چهارم، این شهر اپیفالیا نامیده شد زیرا نام این شاه سلوکی، آنتیخوس اپیفانس بوده‌است.
کمی در تاریخ به جلو حرکت می کنیم و به دوران ساسانیان می رسیم. دورانی که در عین مشکلات داخلی، امپراتوری ایران دارای قدرت بسیار و تمدن پیشرفته بود. در آن زمان به دلیل آنکه دین رسمی مردم زرتشت بود همدان را "اخمثا" به معنای شهر و مکان دوستی می خواندند زیرا شاهان ایران در تابستان دوستان خود را به این شهر دعوت می‌کردند. برخی منابع دیگر از اسامی همچون آکسایا یا کاسی را برای همدان نام بردند اما به دلیل آنکه محل زندگی قوم کاسیت ها در منطقه همدان نبود این اسم کمتر در منابع به کار رفته است.
در دوران های بعد دیگر خبری از تغییر نام همدان نبود؛ به طوریکه اعتماد السلطنه بر این باور است که نام همدان از دو کلمه "هم" به معنای اتفاق و "دان" محل تشکیل شده و از سال ها قبل مورد استفاده بود. اعتماد السلطنه یکی از رجال با نفوذ و صاحب منصبان دوره قاجار است. علت شهرت او به خاطر کتاب های متعدد علمی و تاریخ اوست.
?آب و هوا
آب و هواي همدان سرد است و در فصل زمستان زمين پوشيده از برف مي‌شود.تابستان همدان معتدل و زمستان طولاني و سرد و برفي است.همچنين کمترين دماي ثبت شده در شهر همدان ۴۳- درجه‌است که در زمستان سال ۱۳۴۲ ثبت گرديده و از اين حيث در ايران رکورد دار است.
?سوغات شهر همدان
?کماج
نان کماج یکی از سوغاتی‌های مشهور همدان است که می‌توان آن را از تمام شیرینی فروشی‌های سطح شهر تهیه کرد. پخت کماج از گذشته دور در همدان رایج بوده است. از مواد اولیه این شیرینی محبوب می‌توان به آرد، شکر، کره، پودر دارچین، تخم‌مرغ، کنجد، گردو، شیر و نمک اشاره کرد.
?حلوا زرده
حلوا زده یکی دیگر از سوغاتی‌های مخصوص شهر همدان است. این حلوا نوعی دسر با ظاهری شبیه به فرنی (کمی سفت‌تر) است و در تهیه آن از زرده تخم‌مرغ، شکر، گلاب، نشاسته و زعفران استفاده می‌شود. حلوا زرده به دلیل داشتن زرده تخم‌مرغ منبع غنی پروتئین است و استفاده از آن برای بدن بسیار مفید بوده.
?انگشت‌پیچ
انگشت‌پیچ نوعی دسر همدانی است که معمولاً در کنار حلوا زرده خریداری می‌شود و شکلی شبیه به حلوا زرده دارد، تنها تفاوت اصلی این دسر با حلوا زرده رنگ آن است که رنگ انگشت‌پیچ سفید بوده. دلیل نام‌گذاری این دسر، نحوه خوردن آن در قدیم بوده، مردم برای خوردن آن انگشتشان را داخل دسر می‌کردند و سپس انگشت‌پیچ را دور انگشت خود می‌پیچاندند. در تهیه این دسر از سفیده تخم‌مرغ، گلاب، شکر، جوهر لیمو و هل استفاده می‌شود. استفاده از انگشت‌پیچ در کنار خرما در ماه مبارک رمضان بسیار توصیه می‌شود. برای تهیه این دسر
مخصوص همدانی کافی است که سری به شیرینی فروشی‌ها بزنید.
?آثار باستانی همدان
?غار علیصدر
غار شگفت انگیز علیصدر یکی از معدود غارهای آبی است و به گفته بسیاری طولانی ترین مسیر قایقرانی درون غار در جهان را دارد. این غار حدود ۷۵ کیلومتری شمال غربی شهر همدان قرار گرفته و برای بازدید از آن باید به روستای علیصدر در شهرستان کبودرآهنگ استان همدان بروید. تمام مسافرانی که به همدان سفر می کنند بازدید از این غار را هم در برنامه سفرشان قرار می دهند.
?آرامگاه ابوعلی سینا
یکی دیگر از معروف ترین جاذبه های گردشگری همدان آرامگاه طبیب و فیلسوف مشهور ایرانی یعنی شیخ الرئیس بوعلی سینا است که به نماد و سمبل شهر همدان تبدیل شده است. آرامگاه ابوعلی سینا در مرکز شهر همدان و در وسطِ میدانی به همین نام قرار گرفته و مسافران در مسیر بازدید از جاذبه های دیگر می توانند از این آرامگاه زیبا و سرسبز هم دیدن کنند.
?آرامگاه باباطاهر
آرامگاه باباطاهر که به باباطاهر عریان معروف است یکی دیگر از جاذبه های گردشگری همدان است که در میدانی مستطیل شکل و سرسبز و مشجر در شمال غربی شهر قرار گرفته است. باباطاهر یکی از شعرا و عرفای بزرگ قرن چهار و پنجم است و امروزه دوبیتی های مشهورش که با لهجه لکی سروده زبانزد خاص و عام است. گنبد هشت ضلعی و فیروزه ای بسیار زیبای این آرامگاه در سال ۱۳۴۴ ساخته شده و ترکیبی هنرمندانه از معماری های قرن هفت و هشت و معماری مدرن است
?دهکده توریستی گنجنامه
دهکده توریستی تفریحی گنجنامه پروژه ای عظیم است که از سال ۱۳۷۸ و طی ۱۶ سال در منطقه تفریحی و خوش آب و هوای گنجنامه و در کنار کتبیه های هخامنشیان و همین طور آبشار گنجنامه ساخته شده است. این دهکده از بخش های مختلفی تشکیل شده است که شامل شهربازی، تله کابین گنجنامه، سورتمه ریلی، غار آکواریوم، بانجی جامپینگ، رنجر و … می شود. از آن جا که اکثر مسافران همدان برای بازدید از کتبیه ها و آبشار گنجنامه به این منطقه می آیند پیشنهاد می کنیم حتما از این دهکده تفریحی و توریستی هم دیدن بفرمایید.
?میدان تاریخی امام
میدان اصلی و مرکزی شهر همدان میدان امام نام دارد که به دلیل نقشه و طراحی منحصر به فردش شهرتی جهانی دارد. این میدان توسط مهندسی آلمانی به نام کارل فریش طراحی و اجرا شده و برخلاف تمام میادین شهری، به جای ۴ خیابان از ۶ خیابان تشکیل می شود که در امتداد نقشه شهری با یکدیگر مرتبط می شوند. البته حواستان باشد که امروزه چندین خیابان منتهی به این میدان تاریخی به پیاده رو تبدیل شده اند و برای بازدید از این میدان باید پیاده بروید.
?کتیبه های گنجنامه از آثار دیدنی همدان
کتیبه ها یا سنگ نبشته های گنجنامه دو لوح سنگی به جا مانده از دوران داریوش و خشایارشای هخامنشی است که در یک از صخره های کوهستان الوند در منطقه گنجنامه حکاکی شده است. این کتیبه ها را شاید بتوان مهم ترین دلیل برای شهرت و معروفیت این منطقه دانست. این کتیبه ها در سه ستون ۲۰ سطری و به زبان های پارسی باستان، بابلی و عیلامی نوشته شده اند.
