تالش سرزمین پرشکوه و نازنینی است که دست روزگار ، مانند پهلوانان تراژدی ، بزرگترین عزّت ها و گرانبارترین مشقت ها را بر آن آزموده است . به محض آنکه پای در دشت و چمنزارهای آن می نهیم ، جلال و جبروت و شوکت دیروز آن فرا یادمان می آید . از یک سو ، دشت پهناور مریان را می بینید که بر گرداگرد آن کوههای زیبای تالش ، بسان دلبران طناز و سروناز دست در دست هم داده و به دور آن حلقه زده اند و در سویی دیگر تپه ماهورهایی را می بینید که سر بر بالین ناز بالش کوههای تالش نهاده و به خوابی هزار ساله فرو رفته اند و خیال برخاستن ندارند .
تالش از نخستین ساکنان سرزمین پهناور ایران ، پیش از آمدن آریایی ها بوده اند و این نکته ای است که اکثر ایران شناسان در مورد آن اتفاق نظر دارند . اگر در تاریخ به کندوکاو بپردازیم ، ردپای تالشان را در نبردهایی که کوروش با عنوان کادوسیان برای کشورگشائی کرده می بینیم ، رشادت و مهارت زوبین اندازان تالش تا آن حد بود که کوروش در هر جنگی که در پیش داشت از جنگاوران دلاور تالش استمداد می طلبد . امروز پیش از هر زمان دیگر بر ما معلوم گشته است که پیشینه تاریخی و تمدن تالش در منطقه ای بسیار وسیع تر است.
.
تاریخچه
این شهرستان نام خود را از قوم تالش گرفته که بازمانده اقوام کادوس باستان هستند. نخستین کسی که در این منطقه به کاوش پرداخته «ژاک دمرگان» فرانسوی است. حفریات او و برادرش هنری در بین سال‌های ۱۲۷۸ تا ۱۲۸۱ شمسی در این منطقه انجام شد؛ که قسمت اعظمی از گورستان‌های منطقه یا همان دخمه (تومولوس) که در فارسی به آن «گورکان» می‌گویند، کشف شد. هر چند قسمت عمده‌ای از این گورها مورد سرقت عتیقه جویان قرار گرفته بود، اما در مابقی گورها وسایلی مانند ظروف سفالین و اشیا فلزی یافت شد. در سال ۱۳۷۹ بخش دوم این گورستان‌ها مورد کاوش قرار گرفت.
ن
.
تالش به صورت یکپارچه تا سال ۱۸۱۳ میلادی بخشی از ایران بود، اما در این سال به موجب عهدنامه گلستان بخشی از آن به روسیه واگذار شد. در سال ۱۲۲۸ قمری، به موجب همین عهدنامه، آستارا با تعیین رودخانه آستاراچای به عنوان خط مرزی، به دو قسمت تقسیم شد و مناطق شمالی و وسیع‌تر به روسیه و مناطق جنوبی به ایران تعلق یافتند. بخش اعظم دیگری از تالش در جنگ‌های بین ایران و روسیه و عهدنامه ترکمانچای از ایران جدا شد. همچنین، تالشی‌ها در نیمه دوم قرن هجدهم و پس از کشته شدن نادرشاه، استقلال خود را اعلام کردند و حکومت خانات تالش را تاسیس کردند. خانات تالش یا خانات لنکران، منطقه‌ای خان‌نشین در شمال استان گیلان و جنوب شرقی جمهوری آذربایجان کنونی است، که از دوران صفویه تا ۱۸۲۸ بر تالش حکمرانی می‌کرد و پایتخت آن شهر لنکران بود.
.
گویش و زبان
زبان مردم طوالش، تالشی است و از زمان‌های دور به این زبان تکلم می‌کنند. زبان تالشی بیشتر از زبان فارسی به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است. زبان ترکی آذربایجانی نیز در برخی از نواحی طوالش استفاده می‌شود.
.
محصولات
در بخش کشاورزی این شهرستان در بخش های کشاورزی برنج.توتون.میوه جات که در این میان کیوی و پرتقال و الوچه سهم بیشتری دارد و محصولات جالیزی از عمده محصولات این شهرستان محسوب می شود و پرورش کرم ابریشم و تولید جوراب بافی.جاجیم بافی و تهیه ی شال مخصوص از پشم گوسفند از صنایع دستی شهرستان تالش به شمار می اید. گفتنی است سه شرکت صنایع چوبی چوکا.شفارود و صنایع چوب اسالم در این شهرستان فعالیت دارند.
.
مکان های دیدنی در تالش
پارک جنگلی سیاه داران
از جاذبه های تالش گیلان که نامش برای گردشگران و مسافران در ابتدا عجیب می آید، پارک جنگلی سیاه داران در کنار روستای سیاه داران است. روستاییان به دلیل تراکم بسیار و درختان بلوط سیاه سر به فلک کشیده ای که این جنگل دارد، نام سیاه داران را برای آن انتخاب کرده اند. چرا که در گذشته توده عظیم درختان و تاریکی درون جنگل مانع ورود مردم به درون آن می شد. بعد از اینکه مردم منطقه جنگل پوشیده از درختان سیاه یعنی درختان بلوط و آزاد را دیدند به آن نام سیا داران را نهادند. این منطقه روستایی به همراه جنگل پر تراکنش هم اکنون به یکی از مناطق تفریحی و جذاب برای مسافران تبدیل شده است.
در جنوب غربی شهر تالش قرار گرفته و امکاناتی مانند رستوران، آلاچیق، امکانات رفاهی و حتی سورتمه ریلی جنگلی در میان دامنه های تپه و جنگل سیاه داران سفر شما را هیجان انگیز تر می کند. در این جنگل آهو و غزال وحشی را می توانید ببینید. دریاچه سراگاه به این جنگل نزدیک است.
.
منطقه ییلاقی دو خاله کوه تالش
یکی از روستاهای ییلاقی در تالش بوده که مردم منطقه تنها برای ییلاق و فصل های گرم سال از آن استفاده می کنند. منطقه ییلاقی دوخاله کوه تالش از جاذبه های تالش گیلان استکه در فصول پر بارش و برفی خالی از سکنه می شود.
.
.
غار سوباتان
از جمله مناطق تفریحی در میان جاذبه های تالش گیلان منطقه سرسبز سوباتان است. شاید گروه های بسیاری به دلیل تپه ها و کوه های سرسبز با مناظر بی نظیر سوباتان، راهی این مکان شوند اما معمولا خبری از وجود غاری در این ناحیه ندارند. غاری که اگر چه برای گردشگران عادی، فضای چندان مناسبی نیست اما غارنوردان حرفه ای را به سمت خود می کشاند. این غار هنوز به طور کامل اکتشاف نشده و ورودی سختی هم دارد.
مردم محلی نام غار را گنج خانه گذاشته اند و بدون راهنما نمی توانید آن را بیابید. برای ورود به غار باید خود را به صخره های منطقه با ارتفاع ۵ تا ۱۵ متری ناحیه ای در نزدیکی روستای سوباتان برسانید. برای رسیدن به دهانه غار باید به میانه صخره ها صعود داشته باشید تا دهانه بسیار باریک غار را ببینید.مردم محلی بر این باورند که اگر کسی وارد گنج خانه شود، طلسم شده و صدمه می بیند. در نتیجه هنوز کسی از جمله گروه های حرفه ای غارنوردی و اکتشاف وارد این غار نشده اند.
.
دریاچه سراگاه
یکی از دریاچه های دیدنی و نسبتا بزرگ دریاچه سراگاه در میان جاذبه های تالش گیلان است که نه تنها منبع آب شیرین منطقه بوده بلکه به مکانی برای پرورش ماهی برای اهالی هم تبدیل شده است. این دریاچه در ۱۰ کیلومتری بخش مرکزی تالش و در نزدیکی روستای سراگاه تبدیل شده است. آب این دریاچه از چشمه های اطرافش تامین می شود. اطراف دریاچه را شالیزارهای برنج و مزارع کیوی دربرگرفته است. می توانید مرغان دریایی را در اطراف دریاچه در حال پرواز ببینید.
.
.
رودخانه کرگان رود
کمپ نمودن در اطراف رودی که همه سال پر آب بوده و جزو بزرگترین رودهای ناحیه غربی استان گیلان است، می تواند هر گردشگر و عاشق ماهی گیری را به خود جذب کند. رودخانه کرگان رود از جاذبه های تالش گیلان بوده که سرشاخه های آن از ارتفاعات ۳۰۰۰ متری از کوه های تالش سرچشمه می گیرند. رودها و شاخه های بسیاری از جمله رود آق اولر، وزنه سر و رزه چای به این رودخانه می پیوندند.ماهی هایی مانند ماهی سفید و ماهی آزاد در این رود زندگی می کنند. کرگان رود پس از عبور از میان شهر تالش، در ۶ کیلومتری شرق این شهر و در روستای قروق به دریای خزر می ریزد. طول آن ۵/۴۲ کیلومتر است و در تابستان تا حدودی کم آب می شود.
.
.
پارک جنگلی گیسوم
اگر به دنبال دریا و جنگل در کنار یکدیگر هستید، پارک جنگلی گیسوم را پیشنهاد می دهیم. تمام گردشگرانی که وارد این مسیر شده اند، پارک جنگلی گیسوم را به خاطر جاده ای پوشیده شده از درختان سرسبز و مرطوب سر به فلک کشیده اش می شناسند. این جاده را می توان از رویایی ترین جاده های شمال دانست که دریا و جنگل را به هم پیوند می دهد. منطقه ۸۰ هکتاری جنگل دارای ۷۶ گونه گیاهی بوده و آبشار ویسادار هم از جاذبه های تالش گیلان درون پارک جنگلی گیسوم است.
این جنگل در فصل تابستان به دلیل آب و هوای خنک و مطبوع اش و در تابستان به دلیل ظاهر رنگارنگ پاییزی اش بسیار دیدنی می شود. حتی زمستان جاده پارک جنگلی گیسوم هم پس از بارش برف ها در ارتفاعات بالایی آن، بسیار دیدنی است. این جنگل یکی از جنگل های مطرح دارای درختان انجیلی (درختان بومی ایران) است که پاییز آن را پر از رنگ های زرد، نارنجی، قرمز و سبز می کند. امنیت این پارک و جنگل بالا بوده، چرا که پاسگاه پلیس امنیت دارد و به غیر از این، برای خانواده های ایرانی امکاناتی مانند سوئیت اجاره ای، مرکز و مغازه های خرید و ساحلی برای شنا در امتداد دریا فراهم شده است.
.
.
آبشار ورزان
یکی از زیباترین جاذبه های تالش گیلان و آبشارهای شمال کشور است که در ۳۶ کیلومتری شمال غربی تالش قرار گرفته است. برای رسیدن به آبشار ورزان باید به سمت سوباتان حرکت کنید و در نهایت مسیر ۲۲ کیلومتری دریاچه نئور اردبیل را پیش بگیرید. نام دیگر آبشار ورزان، ورازان بوده که در اتفاع مابین ۱۹۰۰ تا ۱۹۷۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است.
.
مناطق حفاظت شده و پارک های تالش
بسیاری از جاذبه های تالش گیلان که برای شما نام بردیم، در میان مناطق حفاظت شده و پارکهای جنگلی قرار گرفته اند. پارک ملی هیرکانی که در برگیرنده این منطقه است، توانسته به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که دارد، برای ثبت در میراث جهانی یونسکو ارائه شود. در این منطقه می توان، منطقه های حفاظت شده بسیاری از جمله مناطق زیر را پیدا نمود که بسیار دیدنی هستند.
