قوچان یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است. این شهر در ۱۲۰ کیلومتری شمال غرب مشهد (مرکز استان) قرار دارد. شهر قوچان را در منابع مختلف تاریخی و همچنین بسیاری از مورخان حال حاضر اولین پایتخت اشکانیان می‌دانند.
شهرستان قوچان با قرارگیری در یک مرکز پنج ضلعی شهرهای مهم منطقه به عنوان استراتژیک‌ترین شهر منطقه شناخته می‌شود که این شهرها شامل مشهد، نیشابور، بجنورد، سبزوار و پایتخت ترکمنستان می‌باشد که فاصله هر کدام از قوچان حدود ۱۲۰ کیلومتر می‌باشد.
?تاریخ
شهر قوچان را با شهر باستانی اشک یا ارسکه مطابق دانسته‌اند. در کتب جغرافیائی نویسندگان اسلامی نامش را خبوشان و خوجان ضبط کرده‌اند، و ناحیهٔ قوچان را استوا نامیده و سرزمین بسیار حاصلخیز آن را ستوده‌اند. در زمان یاقوت این ناحیه ۹۳ آبادی داشته و او استوا را «آفتاب‌گیر» معنی کرده‌است. به گفتهٔ حمدالله مستوفی، در زمان وی (قرن ۸ ق)، نام استوا اگر چه در دفاتر مالیاتی به کار می‌رفته، نزد مردم رواجی نداشته‌است. همو حاصلخیزی دشت اطراف قوچان را ستوده است، و گوید هولاکوخان مغول شهر را تجدید بنا کرد (قرن ۷ق)، و نوادهٔ او ارغون‌خان (سلطنتش ۶۸۳–۶۹۰ق) بر وسعت شهر افزود. غازان‌خان، از سلاطین ایلخانی ایران، در هنگام حکومت خود بر خراسان، یک معبد بودائی در قوچان ساخت.
شاه عباس اول صفوی یکی از طوایف کرد را (زغفرانلو) در قوچان سکنی داد. بر تپه‌ای نزدیک قوچان، که بعدها به نادرتپه موسوم شد، نادرشاه به قتل رسید (۱۱۶۰ق). نادرشاه، پس از جنگ بخارا، چند ورق از قرآنی را که به خط غیاث‌الدین بایسنقر و در سمرقند (یا در شهر سبز، یعنی کش) مخزون بود به قوچان آورد، و بعدها ناصرالدین شاه قاجار دو ورق از آن را به موزهٔ تهران منتقل کرد.
?جغرافیا
قوچان به فاصله ۱۲۰ کیلومتری از مشهد مقدس و در مسیر جاده آسیایی و شمال شرقی کشور قرار دارد و محدوده آن از شمال به شهرستان درگز و کشور ترکمنستان و از جنوب به نیشابور و از شرق به چناران و از غرب به فاروج و شیروان منتهی می‌گردد و از معبر گمرک باجگیران به کشورهای آسیای میانه متصل می‌گردد و با عشق آباد مرکز ترکمنستان ۱۲۰ کیلومتر فاصله دارد.
همچنین دارای ۲۸ کیلومتر مرز بین‌المللی با کشور ترکمنستان می‌باشد و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۵۰ متر و با قرار گرفتن در بین ارتفاعات هزار مسجد و آلا داغ دارای آب و هوای معتدل و سرد می‌باشد.
?صنایع دستی
زنان روستایی این شهر اغلب به بافتن قالی و قالیچه کردی که به اصطلاح محلی خرسک می‌گویند مشغولند. به‌طوری‌که اخیراً تولید و فروش استاندارد با کیفیت مطلوب به منظور صادرات توسط کمیته صنایع جهاد کشاورزی و همچنین توجهات ویژه کمیته امداد امام به بافندگان محروم رونق خاصی پیدا کرده و از نظر رده‌بندی در سطح استان جزو بالاترین نوع بافت و در سطح کشور نیز شاخص می‌باشد.
دیگر صنایع دستی قوچان عبارتند از: کمخت، جاجیم بافی، عرقچین دوزی، جوراب بافی، دستکش پشمی، کیسه حمام، چوخه دوزی (گونه‌ای لباس مردانه از جنس برک (پشم نرم بز و گوسفند).
?اقتصاد
به جهت دستیابی به بازارهای کشورهای آسیای میانه و هم‌مرزی با ترکمنستان و فاصله نزدیک با پایتخت این کشور، طی چند سال گذشته ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در قوچان مد نظر مسئولین و نخبگان قوچان قرار گرفت.
درنتیجه با تلاشهای نماینده مردم قوچان در مجلس لایحه ایجاد این منطقه در بخشی از شهرک صنعتی شماره دو پس از گذراندن سیر قانونی خود به مجلس ارائه شده و در شرف تأسیس می‌باشد.
?سوغات
در صنعت غذا و سوغات قوچان قطب تولید لبنیات شیره انگور و همچنین جدیداً عسل می‌باشد؛ قوچان را به لبنیات مرغوب و شیره و کشمش درجه یک می‌شناسند. شمال خراسان به دلیل برخوردار بودن از آب و هوای ییلاقی و منطقه مناسب جهت کشاورزی و دامپروری، مستعد تولیدات مواد غذایی و لبنی می‌باشد.
به‌طوری‌که برخی از بهترین مراتع ایران در این مناطق قرار دارد که زمینه مناسبی را برای انجام فعالیت‌های کشاورزی فراهم ساخته است. برای مثال لبنیات این منطقه شهرت داشته و سالانه بیش از صدها تن مواد لبنی تولید و به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
?لباس محلی
لباس محلی بخشی از هویت مردم هر شهر است و لباس محلی مردم قوچان با زیبایی کم‌نظیرش بیانگر شکوه فرهنگ مردم این منطقه است. لباس سنتی برای مردان در این منطقه شلوار گشاد کردی، دستمال گردن، جوراب کردی، شالِ کمر و کلاه است. شلوار با ساق‌های رنگی، شال‌های رنگی در نقوش مختلف و پیراهن‌های تزئینی در جنس‌های مختلف، پوشش زنان این منطقه را پدید آورده است.
?غذای محلی
آش آبکش قوچانی که با نام آش سوزمه هم شناخته می‌شود یکی از غذاهای سنتی استان خراسان است که در عین سادگی طعم بسیار خوبی دارد.آش آبکش یا رشته سوزمه در تمام طول سال، حتی فصل گرما طرفداران بسیاری دارد.
به‌علاوه اگر به سیر علاقه دارید، این غذا شما را راضی خواهد کرد. برای تهیه‌ی این آش لذیذ به موادی همچون رشته آشی، سیر، ماست، روغن، نمک، زردچوبه و نعنا نیاز است.
?جاذبه های دیدنی
?دره شمخال
به جرأت می‌توان گفت دره شمخال بهترین جای دیدنی قوچان است که بین گردشگران خراسان و حتی ایران نیز بسیار محبوب است.
این دره زیبا در نزدیکی شهر باجگیران و 80 کیلومتری شهر قوچان قرار دارد و با پیوستن رودهای فراوان مانند قرجقه، دربادام و شارک در ورودی دره، زیبایی خاصی در این منطقه به وجود آمده است.
?غار کلر
غار کلر یکی از مناطق زیبای اطراف قوچان است که نام آن از روستایی سرسبز در کنار رودخانه‌های پرآب و درختان انبوه به همین نام گرفته شده است. این غار به‌دلیل پیشینه تاریخی و معماری بی‌نظیرش، یکی از بهترین آثار تاریخی_طبیعی قوچان به شمار می‌رود.
?روستای رهورد
روستای رهورد از روستاهای مهم، پررونق و شناخته شده این منطقه است که در گذشته در مسیر کاروانیان جاده ابریشم بوده است. این روستا در 35 کیلومتری شهر قوچان قرار دارد و به‌دلیل برگزاری مسابقات پهلوانی کشتی در ایام نوروز، همواره میزبان تماشاچیان زیادی از سراسر ایران است.
دو بنای قدیمی امامزاده سلطان محمود و بنای سردابه هم در نزدیکی این روستا قرار دارند.
?آبشار و دره سراب
آبشار و دره سراب در 12 کیلومتری شهرستان قوچان واقع شده است. بلندی‌های مرتفع کوه سنگر و محمدبیک با ارتفاع نزدیک به 3000 متر در کنار رودخانه و آبشار سراب، زیبایی وصف‌ناپذیری در این منطقه ایجاد کرده‌اند. اهالی روستا این منطقه را با نام «شاشار» می‌شناسند.
فضای زیبا و سرسبز اطراف آبشار و ارتفاع بلند آن، که نزدیک به 20 متر است، چشم‌انداز زیبایی به این آبشار داده است. مسیر رسیدن به این آبشار از راه دره سراب می‌گذرد و گردشگران باید مسافتی 3 کیلومتری را از روستای سراب تا آبشار طی کنند.
?کاروانسرای سهل آباد
این کاروانسرا در ۵۵ کیلومتری شهرستان قوچان در روستایی به نام سهل آباد قرار دارد. رباط سهل آباد متعلق به اواخر دوره تیموریان و اوایل دوران صفویه است. این بنای آجری و سرپوشیده با معماری بی‌نظیر و با مساحتی نزدیک به ۴۸۰ مترمربع در دوران صفویه به‌عنوان استراحتگاهی برای رهگذران و کاروانیان استفاده می‌شد. امروزه این بنا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
?معماری صخره های کلر
در ۲۵ کیلومتری شهرستان قوچان و بر فراز ارتفاعات و صخره‌های روستای کلر، حفره‌هایی در ابعاد وسیع ایجاد شده است. بر اساس پژوهش‌های انجام شده، این اثر در دوران ایلخانی به‌عنوان پناهگاه برای فرقه «شکفیه» که از پیروان اهل تصوف بودند و به دلایل سیاسی و مذهبی در آن منطقه زندگی می‌کردند ساخته شده است.
این معماری خاص و جالب با طول ۱۲ متر، دارای ۵ اتاق در ابعاد گوناگون است و ارتفاع آن به ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد.
اطلاعات سایر شهرستان های استان خراسان رضوی را در سامانه زمات می توانید مطالعه نمایید.
