چالوس یکی از کهن‌ترین شهرهای استان مازندران است و در غرب این استان قرار دارد. این شهر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر واقع شده و بخشی از نواحی کجور و کلارستان است. قسمت‌های شرقی این شهر در ناحیه کجور و قسمت‌های غربی در ناحیه کلارستان، قرار گرفته‌اند.
❇️تاریخ
در طول تاریخ، این منطقه از شمال ایران شاهد جنگ‌های داخلی و خارجی و قومی و قبیله‌ای بسیاری بوده است. پهلوانان و مشاهیر زیادی از این خطه برخواسته‌اند. در بازه‌هایی از تاریخ، شهر چالوس به روستایی خلوت با سکنه محدود تبدیل شده بود و برای تبعید افراد مخالف حکومت، از این منطقه استفاده می‌شد، اما از دوره پهلوی به بعد، این شهر شکوه سابق خود را بازیافت و به منطقه‌ای مدرن با امکانات تفریحی و گردشگری فراوان تبدیل شد. امروزه شهر چالوس از برجسته‌ترین نقاط توریستی در کشور ما است و سالانه مسافران بسیاری تعطیلات و سایر اوقات تفریحی خود را، در این شهر می‌گذرانند.
در گذشته این منطقه را به‌دلیل اختلاف ارتفاع در کوه‌پایه تا ساحل و قرار گرفتن قسمت‌هایی از شهر در جلگه‌های پست دریایی، «چاله است» یا «چاله س» می‌نامیدند که در گویش طبرستانی «چالس» گفته می‌شد و به مرور زمان با نام چالوس شناخته شد.
❇️آب و هوا
شهر چالوس در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و در جوار کوهستان البرز قرار دارد. رشته کوه البرز مانند دیواری ضخیم دریا را احاطه کرده است. برخلاف تصور عمومی که این منطقه را معتدل می‌دانند، باید گفت چالوس شهری با تنوع گسترده آب و هوایی است که عواملی مانند وزش بادهای محلی، بادهای از سمت دریا و پوشش جنگلی وسیع در اطراف آن، در این تنوع مؤثر هستند.
در فصل تابستان، رطوبت هوا بسیار بالا می‌رود و شرجی بالای هوا در اوج گرمای تابستانی، شرایط آب و هوایی را نامطلوب می‌کند. هرچه به دریا نزدیک‌تر شوید، بر شرجی هوا افزوده می‌شود و مناطق کوهستانی، آب و هوای مناسب‌تری دارند. اما در فصل‌های سرد، مناطق کوهستانی کاهش شدید درجه حرارت را تجربه می‌کند، در حالی که نقاط نزدیک به ساحل معتدل می‌شوند.
بارش در بیشتر قسمت‌های استان مازندران به‌صورت باران است و در نوار ساحلی شمال، کمتر برف می‌بارد. متوسط دمای هوا در تابستان در این شهر در حدود مثبت ۳۰ درجه سانتی‌گراد و در زمستان در حدود مثبت هشت درجه سانتی‌گراد می‌شود.
❇️غذاهای محلی
«کئی پلا» یا کدو پلو از رایج‌ترین غذاها در چالوس است. در طبخ این غذا از موادی مانند برنج، کدو، پیاز، زیره، گوشت چرخکرده، کره و ادویه محلی استفاده می‌شود. «آش کدو» نیز از خوشمزه‌ترین آش‌های شمال ایران و محبوب در چالوس است.
از قدمی‌ترین غذاهای سنتی در چالوس می‌توان به «بیج بیج» اشاره کرد که در سایر نقاط کشور نیز پخته می‌شود. مواد لازم برای تهیه آن، سیب‌زمینی، گوشت چرخکرده، گوجه فرنگی، پیاز و ادویه‌های فراوان است. این غذا هم با کته و هم با نان سرو می‌شود. «خورشت آلو» غذای معروف دیگر در این خطه است که علاوه بر مرغ و آلو، در پخت آن از گردو و آب نارنج و انار ملس نیز برای طعم دهی استفاده می‌شود.
«خورشت سیر انار» طرفداران زیادی دارد و در طبخ آن از مرغ، پیاز، کنجد، زعفران، سیر، انار، رب انار، نمک و پودر سیر و موسیر استفاده می‌شود.
❇️سوغات و صنایع دستی
در کنار تمام زیبایی‌های چالوس، از بهترین تفریحات سفر به این خطه، گشت زنی در بازارهای روزانه و هفتگی است. تنوع محصولات و تولیدات محلی و صنایع دستی شمال که بیشترشان هنر دست بانوان است، بسیار زیاد است. می‌توانید زمان زیادی را در بازارهای سنتی بگذرانید و خرید کنید.
انواع ترشی‌ها، مرباها و سبزی‌های محلی در این بازارها به فروش می‌رسند. تنوع این محصولات بالا است و شما می‌توانید از انواع ترشی مانند، سیرترشی، گل سیر، لیته، گل کلم، بادنجان و مرباهایی مانند بالنگ، شقاقل، به، هویج و تمشک خرید کنید. مربای تمشک در این منطقه از تمشک وحشی جنگلی تهیه می‌شود که بوته‌های آن تمام جنگل‌های اطراف چالوس را پوشانده‌اند. سبزی‌های محلی شمال طعم و عطری متفاوت دارند و برای پخت انواع غذاها و خورشت‌ها استفاده می‌شوند. بعضی از سبزی‌های جنگلی و کوهی در چالوس، مختص مناطق شمالی است و در جاهای دیگر نمونه آن را پیدا نمی‌کنید. این سبزی‌های محلی چاشنی‌های مناسبی هستند.
محصولات حصیری شمال، از دیگرصنایع رایج و پرطرفدار در چالوس است. با توجه به آب و هوای چالوس، بافت انواع و اقسام محصولات حصیری و استفاده از آن‌ها برای منظورهای مختلف، بسیار رایج است. در تمام مغازه‌ها و بازارهای چالوس می‌توانید این محصولات را ببینید.
با توجه به گستردگی کشاورزی و دامداری در مناطق اطراف چالوس، انواع محصولات لبنی و کشاورزی از دیگر اقلام فراوان در شمال هستند. می‌توانید از این محصولات و نان های تازه محلی، هم برای سوغات و هم برای مصارف شخصی تهیه کنید و لذت ببرید. تعداد زیادی از مردمان شمال نیز به ماهی‌گیری اشتغال دارند و اگر صبح زود به سواحل صیادی بروید، می‌توانید ماهی سفید تازه صید روز را پیدا کنید.
از دیگر خوراکی‌های سوغات چالوس می‌توان به برنجک، قماق(نوعی نان محلی)، آغوزنون(نوعی شیرینی محلی)، پشت زیک، نان ییلاقی و انواع لواشک‌های محلی اشاره کرد و از دیگر صنایع این شهر نیز می‌توان جاجیم بافی، گلیم بافی و سفالگری را نام برد.
❇️جاذبه های دیدنی
?پارک جنگلی فین
این پارک در مجاورت رودخانه چالوس، محیطی بسیار مناسب برای اتراق و کمپ یک روزه دارد. در طبیعت این منطقه می‌توانید سوارکاری کنید و از پرسه زدن میان طبیعت بکر جنگلی لذت ببرید. «مرداب کندوچال» در میان جنگل سرسبز فین، بر جذابیت‌های این منطقه افزوده است. این مرداب در حدود پنج متر عمق دارد و پناهگاهی برای پرندگان و دیگر جانوران است.
?دریاچه ولشت
در جنوب غربی چالوس و شمال شرق کلاردشت قرار دارد. این دریاچه در محیطی کوهستانی در ۲۵ کیلومتری شهر چالوس و نزدیک به مرزن آباد است. «قله علم‌کوه» در جنوب غربی این دریاچه خودنمایی می‌کند.
?آبشار هریجان
روستای هریجان از توابع کلاردشت است و مراتع سرسبز این روستا در بهار بسیار تماشایی می‌شوند. سراسر روستای هریجان را در این فصل گیاهان داروئی و معطر می‌پوشانند و پیاده‌روی در آن بسیار آرامش‌بخش خواهد بود. «آبشار هریجان» در غرب این روستا، در گردنه هزارچم قرار دارد و با نیم ساعت پیاد‌روی می‌توانید به این آبشار زیبا برسید. جاده پشت این آبشار ورودی منطقه حفاظت شده است و تردد در آن آزاد نیست.
?مرداب هسل
مرداب هسل در نزدیکی روستای «سینوا» در ۱۰ کیلومتری چالوس و در جوار مرزن آباد قرار دارد. این مرداب در میان جنگلی زیبا قرار گرفته و مسیر پیاده‌روی به‌سمت آن بسیار زیبا است. در فصل‌های بهار و تابستان، پوششی سبز رنگ روی آب را می‌پوشاند و در پاییز و زمستان آب مرداب قرمز و نارنجی می‌شود. این مرداب زیبا و مناظر اطراف آن از زیباترین جاذبه‌های اطراف چالوس هستند.
?کاخ چای خوران
از معروف‌ترین بناهای تاریخی در شهر چالوس «کاخ چای خوران» است که قدمت آن به دوره پهلوی اول برمی‌گردد. این کاخ تاریخی در جنوب میدان معلم در شهر چالوس قرار دارد. دو ورودی اصلی در دو ضلع شرقی و غربی این کاخ قرار گرفته‌اند و این کاخ شامل بالکن ستون‌دار، دو سالن مربع شکل و یک تالار مستطیل شمالی-جنوبی می‌شود. بخش خدماتی با راهرویی باریک به تالارهای اصلی می‌رسد. نام این کاخ در فهرست آثار ملی ایران، دیده می‌شود.
?پل زغال
در ۱۸ کیلومتری جاده کندوان به چالوس، «پل زغال» روی رودخانه چالوس، قرار گرفته است. این پل را در سال ۱۳۱۷ ساخته‌اند و در سال ۱۳۸۲ نام این پل در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. چشم‌انداز این پل در میان طبیعت زیبا و درختان انبوه و رود خروشان، بسیار جلب توجه می‌کند.
