سپیدان، شهرستانی با مرکزیت اردکان، منطقه‌‌ای کوهستانی و جنگلی است که در شمال غرب استان فارس قرارگرفته است و با شیراز 85 کیلومتر فاصله دارد. شهری زیبا و تاریخی که قدمت آن به زمان هخامنشیان برمی‌گردد و آن را آخرین اقامتگاه اسکندر مقدونی، پیش از حمله به تخت جمشید می‌دانند. سپیدان با قرارگیری در دره‌ای میان کوه‌های زاگرس جنوبی و به دلیل بارش فراوان، زمستان‌هایی سپید و تابستان‌هایی سرسبز دارد. این منطقه با داشتن طبیعت بکر و آب‌وهوایی دل‌چسب، در هر فصلی از سال میزبان مسافران و گردشگران بسیاری است.
آب و هوای خنک منطقه در تابستان و کوه‌های پوشیده از برف در زمستان و جاذبهٔ گردشگری طبیعی منطقه و وجود پیست سوارکاری و پیست اسکی و مناطقی همچون تنگهٔ تیزاب و آبشار مارگون و چله‌گاه رونق خاصی به صنعت گردشگری داده‌است.
?تاریخچه
شهرستان اردکان مرکز شهرستان سپیدان از شهرهای قدیم و کهن استان می باشد و آخرین منزل و توقفگاه اسکندر مقدونی در حمله به تخت جمشید بوده است. در تاریخ عالم آرای عباسی آمده است که اردکان در زمان شاه تهماسب صفوی وجود داشته است و شهری آباد بوده است. در کتاب ریاض الصیاحه حاج زین العابدین شیروانی اظهار شده که ارکان شهری کوچک و هوایش بسیار سرد و دارای آب نیکویی است. آثاری از تمدن 350 سال پیش از میلاد در جنوب غربی سپیدان دیده شده است. آثار تاریخی موجود در شهرستان بقعه سید نورالدین علوی در شهر اردکان (وفات 456 هـ.ق) ، تل ملیان در روستای ملیان بخش بیضاء مربوط به تمدن ایلامی، تل بیضاء ، تل زری، تل اسفیان.
?موقعیت جغرافیائی و اقلیمی شهرستان
شهرستان سپیدان به مرکزیت شهر اردکان با وسعت 14/2859 کیلومتر مربع در شمال غربی استان فارس قرار دارد و 1/2 مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان از شمال به شهرستان اقلید، از غرب استان کهکیلویه و بویر احمد از جنوب به شیراز و ممسنی و از شرق به شهرستان مرودشت محدود می باشد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری شهرستان دارای سه بخش مرکزی، همایجان، بیضاء و دو نقطه شهری به نام اردکان و بیضاء ، 8 دهستان و 210 روستا و مکان می باشد. از نظر آب و هوایی دارای آب و هوای سرد کوهستانی با تابستانهای معتدل و خنک و در زمستانهای سرد و یخبندان می باشد.
از نقاط پر بارش استان فارس بوده که میزان بارش در بعضی سالها به 1400 میلیمتر می رسد و بیشتر بارش آن بصورت برف می باشد. و میزان متوسط بارندگی سالیانه آن 700 میلیمتر است . در منطقه بیضاء و همایجان بیشتر زمینها جلگه ای و حاصلخیز و در بخش مرکزی اراضی کوهستانی و ناهموار است.
?زبان
از نظر زبان در سطح شهرستان مردم به زبان ها و لهجه های مختلفی تکلم می کنند. که عمده ترین آنها عبارتند از لهجه مخصوص اردکانی که مخصوص مردم اردکان و روستاهای بهرغان، ابنو، دالین و خلار بوده و با آن تکلم شده و تقریباً در کشور منحصر به فرد می باشد زبان لری که در روستاهای بخش مرکزی، بیضاء، همایجان مردم با آن صحبت می کنند.
زبان فارسی که در روستاهای بخش بیضاء، رایج است. علاوه بر این زبان ترکی نیز در بین تعداد کمی از مردم که عمدتا عشایر بوده و در بعضی از روستاهای شهرستان ساکن شده اند وجود دارد.
?برخی از بهترین جاذبه‌های دیدنی سپیدان
?آبشار مارگون
از جاذبه‌های مهم سپیدان، رودها و آبشارهای پرآب آن است. "آبشار مارگون" یکی از آبشارهای شناخته شده در این ناحیه است که تا اردکان، مرکز سپیدان، حدود 50 کیلومتر فاصله دارد و با داشتن 70 متر ارتفاع و 100 متر عرض، یکی از بلندترین آبشارهای چشمه‌ای جهان به شمار می‌آید. این آبشارِ چشمه‌ایِ باشکوه، از دل هزاران چشمه می‌جوشد و با ارتفاع 2200 متر از سطح دریا به دره‌های غربی سپیدان سرازیر می‌شود و در تابستان‌ها هوای خنک و دلپذیری را به وجود می‌آورد و در زمستان‌ها قندیل‌های یخی دیدنی‌ای را ایجاد می‌کند.
جنگل‌های اطراف مارگون که پر از درخت‌های سیب، زالزالک و بوته‌های زرشک است منظره‌ای جذاب و بی‌بدیلی را شکل داده‌اند. در نزدیکی آبشار، امکاناتی مثل پارکینگ، سرویس بهداشتی و مکان‌های مسطح برای چادر زدن برای راحتی حال گردشگران در نظر گرفته‌شده است.
?آبشار چیکان
بعد از آبشار مارگون می‌توانید از آبشار چیکان هم که در فاصله نه چندان دوری از مارگون قرار دارد، دیدن کنید. آبشار چیکان یا چیکون در غرب روستایی به همین نام و به فاصله یک کیلومتری از آن قرار دارد. روستای چیکان واقع در دهستان کمهر، از توابع شهرستان سپیدان است.
این آبشار در 45 کیلومتری شمال اردکان قرار دارد و بااینکه شهرت و عظمت آبشار مارگون را ندارد اما زیبایی آن خیره‌کننده و بسیار چشم‌نواز است، خصوصا در زمستان‌ها که قندیل‌های یخی آن، از جاذبه‌های دیدنی آبشار چیکان در این فصل محسوب می‌شود. ازآنجاکه ارتفاع این آبشار به‌اندازه مارگون نیست این مزیت را دارد که می‌توان از کنار کوه به بالای آبشار رسید و از تماشای چشم‌انداز آن لذت برد.
?آبشار مورزیان
پس از روستای چیکان هم می‌توانید به روستای مورزیان بروید و با دیدن آبشار مورزیان، دومینوی آبشار در سپیدان را به انتها برسانید. این آبشار دیدنی در سه کیلومتری جنوب روستای مورزیان واقع در دهستان کمهر قرار دارد.
آبشار مورزیان دارای ارتفاع 2300 متر از سطح دریاست و آب آن به رودخانه کُر می‌ریزد. مناظر اطراف این آبشار و قندیل‌های یخی آن در زمستان بسیار تماشایی و روح‌بخش است.
?تنگه رودشیر
این تنگه در 10 کیلومتری جنوب شهرستان سپیدان و در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد. طول این تنگه در حدود یک کیلومتر است و با داشتن 2000 متر ارتفاع از سطح دریا در بستر رودشیر تشکیل‌شده است. در مسیر این تنگه سه آبشار زیبا قرار دارد که به آبشارهای رودشیر معروف‌اند و بلندترین آنها، 15 متر ارتفاع دارد.
بی‌شک وجود این آبشارها، چشمه‌های متعدد و آب‌وهوای مطبوع، سفر به این نقطه سرسبز و دیدنی را به‌خصوص در تابستان دل‌چسب می‌کند. البته توجه داشته باشید که قسمت‌هایی از بستر این تنگه به‌طور کامل با آب پوشیده شده و عبور از آن نیاز به مهارت‌های فنی دارد.
?تنگه غوره‌دان
این تنگه‌ی بکر و زیبا در بخش بیضای شهرستان سپیدان، با فاصله 40 کیلومتری از شمال غرب شیراز و در نزدیکی روستای امام‌زاده اسماعیل قرار دارد. در میان این تنگه رودخانه‌ای به طول 10 کیلومتر جاری‌ست و سرتاسر آن پوشیده از درختان بادام، ارژن و بنه است.
درختان جنگلی و چنار نیز در فصل پاییز طبیعت رنگارنگ و جذابی را به وجود می‌آورند که هر چشمی را به خود خیره می‌کند. به دلیل وجود دیواره‌های بلند در برخی قسمت‌های این تنگه، این تفریحگاه از مناطق موردعلاقه صخره‌‌نوردان نیز هست. گفتنی است که فصل بهار زیبایی‌های این تنگه را چندین برابر دیدنی می‌کند.
?تنگ تیزآب
گردشگاه تنگ تیزآب، در 28 کیلومتری شمال غرب سپیدان و 90 کیلومتری شیراز قرار دارد. تنگه‌ای که از میان آن رودخانه بشار جاری و سرچشمه آن برف کوه‌های سپیدان است. آب شیرین این رودخانه دائمی، برای شرب و کشاورزی هم استفاده می‌شود و انواع ماهی‌های بومی را هم در تنگه تیزآب می‌توانید ببینید.
تنگه تیزآب با جنگلی پر از درختان بلوط، بادام، بید و گردوی وحشی، طبیعت بی‌همتایی را به وجود آورده است. امکانات رفاهی مختلفی مثل آلاچیق، رستوران، سکوهای مسطح برای توقف در کنار رودخانه، سوپرمارکت و سرویس بهداشتی نیز برای رفاه حال گردشگران موجود است. طبیعت زیبای این تنگه، تابستان‌هایی مطبوع و زمستان‌هایی سرد را به وجود آورده است، به همین دلیل از اردیبهشت‌ماه تا نیمه‌های پاییز بهترین زمان برای لذت بردن از این تنگه دیدنی است.
?تنگ گَمبیل
تنگ گمبیل که آن را "قطعه‌ای از بهشت در ایران " می‌دانند در روستای سارانِ بهشت‌مکان (بشمکان) قرار دارد. با عبور از شهرستان سپیدان از مسیر روستای بِرَشنه، بعد از طی 40 کیلومتر و عبور از برم شش‌پیر و روستای زیبای کهکران به روستای بشمکان می‌رسید و با گذر از میان سپیدارها و درختان سیب و علفزارهای یونجه و شبدر به تنگ گمبیل خواهید رسید.
تنگه‌ای که آب‌های جاری، درختان گردو و انجیر، بوته‌های تمشک وحشی و زرشک و صدای کبوترانی که همیشه در آسمان آن در حال پروازند، طبیعتی بهشتی را به وجود آورده است. وجود غار و بنایی خشتی در زیر صخره‌ای عظیم نیز از جاذبه‌های تاریخی این تنگه است.
?چله گاه
چله گاه از تفریحگاه‌های معروف سپیدان است که در 5 کیلومتری اردکان قرار دارد. این منطقه در هر فصلی زیبایی منحصر به خود را دارد، خصوصا طبیعت پاییزی آن‌که بسیار خیره‌کننده و جذاب است. این طبیعت بکر با داشتن کوچه‌باغی از درختان چنار، غارهای سنگی، آبشار فصلی، چشمه‌ها و رودخانه‌های پرآب، دره‌ای زیبا، اردوگاه‌ها و باغ‌های زیبا، گردشگران زیادی را به‌سوی خود می‌کشاند.
بارش‌های فراوان اقلیم کوهستانی سپیدان، منابع آبی فراوانی را پدید آورده‌است، از دیگر مناظر آبی زیبای سپیدان می‌توان تنگ ابولی، چشمه شش‌پیر، دریاچه برم فیروز و بسیاری دیگر را نام برد که هرکدام به‌نوبه خود طبیعت زیبایی را خلق کرده‌اند.
?برج خُلار
اگر علاقمند به تاریخ و بناهای تاریخی هستید، در شهرستان سپیدان با تماشای بناهای تاریخی مختلف می‌توانید تاریخ را مرور کنید. برج خلار یکی از این راویان تاریخ است، بنایی به‌جامانده از دوران صفوی که در بخش همایجان شهرستان سپیدان بر روی ارتفاعات گلبهاری و مشرف به روستای خلار قرار دارد. این روستا در فاصله 35 کیلومتری شمال غرب شیراز واقع‌شده و قدمت آن 400 سال بیشتر از شیراز است.
این برج پس از حمله افغان‌ها ساخته شد و بنایی نظامی محسوب می‌شود که به شکل چهارگوش، با ارتفاع 4 متر و قطر 3 متر، دارای سه طبقه است که از طبقه اول برج برای تامین مهمات، خوراک و پوشاک و از طبقه دوم برای نیروهای کمکی تفنگ‌دار استفاده می‌شد و طبقه سوم "آتش‌خانه " نام داشته است. برج خلار در تاریخ 28 شهریور 1386 با شماره ثبت 1973 به عنوان اثری ملی به ثبت میراث فرهنگی رسیده است.
?پیست اسکی پولاد کف
برای تجربه هیجان اسکی در زمستانی رویایی و خیره‌کننده می‌توانید به سردترین نقطه استان فارس سفر کنید. پیست اسکی پولاد کف، واقع در شمال غرب شیراز و 15 کیلومتری شمال اردکان، بعد از پیست اسکی دیزین، دومین پیست اسکی بزرگ و بین‌المللی ایران محسوب می‌شود.
این پیست در ارتفاع 2850 متری از سطح دریا قرار دارد و ارتفاع قله آن به 3250 متر از سطح دریا می‌رسد. در این مجموعه ورزشی تفریحی، پیست اسکی 500 هکتار مساحت، 5/3 کیلومتر طول و 35 درجه شیب دارد. این مجموعه در چهار فصل سال، پذیرای گردشگران است. بازدیدکنندگان در زمستان‌ها می‌توانند اسکی را در زمستانی برفی و سپید تجربه کنند و در تابستان از اسکی روی چمن لذت ببرند.
جهت آشنایی بیشتر با استان های کشور می توانید به سامانه سراسری زمات مراجعه کنید
