خراسان شمالی گذرگاه زائران امام هشتم شیعیان است، جایی است که آدمی می تواند خود را به دامان طبیعت بسپارد. این استان همچون نگینی در میان دو قطب گردشگری شمال کشور و زیارتی مشهد مقدس می درخشد و گنجینه‌ای ارزشمند از فرهنگ‌ها به‌شمار می‌رود. در این استان می‌توان با طبیعت هم‌نشین شد و از چشم‌اندازهای آن استفاده کرد.
❇️تاریخ
حداقل قدمتی که برای این سرزمین وجود دارد، دوران نوسنگی و حدود ۵٠٠٠ تا ٨٠٠٠ سال قبل است. باستان‌شناسان در بعضی از قسمت‌های تاریخی این منطقه آثاری کشف کرده‌اند که خبر از ارتباط آن با مکانی دور و در خارج از فلات ایران می‌دهد. این آثار نمادی از پویایی فرهنگ‌های منطقه در دوران پیش از تاریخ است.
خراسان در زمان حکومت اشکان‌ها محل زندگی قوم پارت بوده است، حضور فعال این قوم در پهنه کنونی خراسان را به‌وسیله آثار تاریخی کشف شده می‌توان درک کرد.
همچنین این استان در مسیر باستانی جاده ابریشم قرار دارد که باعث شده از نظر اقتصادی و اجتماعی در دوران‌های مختلفی تاریخی به ویژه در دوره ساسانی توسعه یابد.
❇️جغرافیا
خراسان شمالی از شمال به ترکمنستان، از شرق و جنوب به استان خراسان رضوی، از جنوب غربی به استان سمنان و از غرب به استان گلستان محدود می‌شود.
ناهمواری‌های استان متشکل از نواحی کوهستانی و پست و هموار است.
قله شاه جهان بلندترین نقطه استان است که با بلندی ۳۰۵۱ متر در رشته‌کوه‌های آلاداغ قد بر افراشته است، پست‌ترین نقطه این استان نیز با ارتفاع ۴۰۰ متر در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک واقع شده است.
❇️مردم شناسی
قومیت‌های فارسی‌زبان، تات‌زبان، کردهای کرمانج، ترکمن و ترک در این استان سکونت دارند و به فارسی، تاتی، کردی کرمانجی، ترکمنی و ترکی خراسانی تکلم می‌کنند.
کردهای کرمانج در شیروان، بجنورد، اسفراین، آشخانه و فاروج سکونت داشته و به زبان کردی کرمانجی صحبت می‌کنند. دین این مردم اسلام بوده و مذهب‌شان شیعه است.
تات‌زبانان در محلاتی از شهر بجنورد، در شهر سنخواست و پیرامون شوقان، اسفراین، شیروان و راز زندگی می‌کنند.
ترک‌ها در شیروان، اسفراین و بجنورد، ترکمن‌ها در منطقه راز و جرگلان واقع در شهرستان بجنورد و بلوچ‌ها در شهرستان مانه و سملقان سکونت دارند.
❇️لباس محلی
وجود قومیت‌های مختلف در این استان زمینه‌ای شده تا به‌وسیله آن فرهنگ‌های مختلف در پوشیدن لباس‌های محلی به وجود آید، این لباس‌ها با رنگ‌ها و نقش‌های زیبایی که دارند، روح و جان آدمی را تازه می‌کنند.
پوشاک بانوان کردی شامل پنج قسمت «یاشار» یا چارقد، «کراس» (بلوز)، «شیلوار» (دامن)، «جلیقه» و «شلیته» است. مردان کرد خراسان شمالی نیز از «عرق چین»، «که لاو» و «لچگ» استفاده می‌کنند که همانند پوشاک بانوان دارای رنگ‌های شاد و برگرفته از طبیعت است.
پوشاک بانوان و مردان ترکمن‌نشین این استان از ابریشم و پشم گوسفندان تهیه می‌شود. «چاوک»، «کولته»، «چلپی» و «یلک» قسمت‌های پوشاک بانوان این اقوام را تشکیل می‌دهد. مردان نیز از دون و اچمک استفاده می‌کنند. «چاروق» که از جنس چرم طبیعی است، کفش سنتی غالب مردم خراسان شمالی اعم از کرد، ترک و ترکمن را تشکیل می‌دهد.
❇️صنایع دستی و سوغات
فرش دورو: خراسان شمالی خاستگاه فرش ابریشم دورو است. ترکمن‌های استان خراسان شمالی متخصص این رشته هستند، این صنایع دستی بسیار ارزشمند است و در سایر اقوام ترکمن و مناطق دیگر کشور بافته نمی‌شود.
گلیم سفره کردی: این صنایع دستی حاصل دستان هنرمند زنان عشایر این استان است. سفره کردی خراسان شمالی در سال ۱۳۹۱، در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، همچنین در دی ماه سال ۱۳۹۲ موفق به دریافت نشان اصالت یونسکو شد.
معروف‌ترین سوغات خراسان شمالی انواع آب‌نبات و انگور است.
❇️جاذبه های دیدنی
?تفرجگاه‌های طبیعی بش قارداش
تفرجگاه‌های طبیعی بش قارداش از زیباترین مناطق گردشگری خراسان شمالی محسوب می‌شود که همه ساله پذیرای خیل جمعیت زائران و مسافران از نقاط مختلف کشوراست.
بش قارداش به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری بجنورد در پنج کیلومتری مرکز خراسان شمالی و در ابتدای جاده بجنورد به اسفراین واقع شده است.
این مکان تفریحی دارای امکانات تفریحی برای کودکان، سه استخر شنا برای کودکان و بزرگسالان، مسجد ونمازخانه، چند مرکز فروش تنقلات، میدان اسب سواری در فصل تابستان و دیگر امکانات تفریحی و گردشگری است.
?پارک بابا امان بجنورد
بابا امان بجنورد نیز یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین پارک‌های گردشگری کشور است که با طبیعتی زیبا همه ساله میزبان میلیون‌ها مسافر و زائر حرم قدس رضوی است.
این گردشگاه درطول سال مورد استفاده مسافران وزائران به ویژه شهروندان خراسان شمالی است؛ در این مرکز تفریحی مکانی با نام قوری در بلندترین نقطه این پارک ساخته شده و فضایی نیز با عنوان متل بابا امان که دارای سالن غذاخوری و خوابگاه برای مسافرین است، وجود دارد.
در ایام نوروز و تابستان مسافران با چادر زدن در فضای این مرکز تفریحی و گردشگری لحظات خوب و ماندگاری را سپری می‌کنند، این مکانی زیبا و دلنشین بیشتر برای مسافرانی است که قصد سفر به شهرهای شمالی کشور و به ویژه سفر به مشهد مقدس را دارند.
بابا امان در ۱۰ کیلومتری شمال شرق بجنورد و در مسیر جاده آسیایی و تردد مسافران و زائران به سمت مشهد مقدس قرار دارد.
?ارگ تاریخی بلقیس
این مجموعه‌ای باستانی نیز یکی از قطب‌های بالقوه گردشگری خراسان شمالی محسوب می‌شود، شهری که در واقع اسفراین کهن محسوب و قدمتی حدود چهار هزار سال دارد، بیشتر آنچه که اکنون در شهر تاریخی بلقیس باقی مانده، آثار و بقایایی است که به دوره صفوی نسبت می‌دهند، اما شواهد و یافته‌های جدید تاریخی حاکی از آن است که دیرینگی شهر تاریخی بلقیس در شهرستان اسفراین به قرن دوم اسلامی می‌رسد.
?قلعه جلال الدین گرمه
قلعه جلال الدین در فاصله پنج کیلومتری غرب شهرستان گرمه، یکی از برجسته‌ترین قلعه‌های نظامی خراسان شمالی محسوب می‌شود که در سده‌های ششم تا هفتم هجری ساخته شده، این قلعه بر روی تپه‌ای نسبتا مرتفع سنگی که در حد فاصل بین گرمه و جاجرم قرار دارد، با مصالحی چون سنگ و ملاط ساروج و گاها آجر ساخته شده و دارای پلانی شش گوش با شش برج مدور در اطراف آن است که درب ورودی آن در ضلع جنوب واقع شده و در سال‌های گذشته نیز عمارتی در بالای این درب مشاهده می‌شد، قلعه جلال الدین از آثار دوران تاریخی پس از اسلام در بین دو شهرستان گرمه و جاجرم واقع شده و طرح گردشگری آن در دهه فجر سال ۹۲ به بهره برداری رسید.
?معبد سنگی اسپاخو
معبد سنگی اسپاخو که گاه کلیسا و گاه آتشکده نامیده می‌شود قدیمی‌ترین بنای ثبت شده این دوره ساسانی در خراسان شمالی است که در کیلومتر ۱۱۵ محور بجنورد به جنگل گلستان و در ۶۵ کیلومتری غرب شهر آشخانه؛ مرکز شهرستان مانه وسملقان بر روی تپه‌ای مرتفع در دامنه جنگل‌های سوزی برگ ارس و در قسمت جنوبی روستای اسپاخو واقع شده است.
?روستای اسفیدان ماسوله شرق کشور
روستای اسفیدان مکانی توریستی با طبیعتی زیبا در خراسان شمالی است که به علت بافت پلکانی خود به ماسوله شرق کشور نیز معروف است؛ این روستا در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی بجنورد یکی از خوش آب و هواترین روستاهای خراسان بزرگ محسوب می‌شود، به گونه‌ای که در سال ۸۵ به عنوان زیباترین روستای ایران انتخاب شده است؛ این روستا به دلیل ساختار پلکانی خود به روستای ماسوله گیلان شباهت دارد و حتی در سال‌های پیش برنامه‌هایی برای تبدیل آن به یک منطقه مهم گردشگری کشور در دست اجرا بود که در طول دولت‌های نهم و دهم به فراموشی سپرده شد.
?روستای رویین اسفراین
این روستا نیز از جمله مناطق نمونه ملی گردشگری در خراسان شمالی محسوب می‌شود، سکونتگاهی پلکانی و بسیار زیبا که به سبب داشتن باغات سیب به روستای شکوفه‌های سیب نیز شهرت دارد؛ این روستای با دارا بودن قدمتی بیش از ۵۰۰ سال و تپه‌های زیبای باستانی، از جمله برترین روستاهای پلکانی ایران و توریستی‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شود که در ۲۶ کیلومتری شمال شهر اسفراین قرار گرفته است.
