تفرش، از شهرهای زیبا و قدیمی استان مرکزی است که در میان مجموعه‌ای از کوه‌های استوار قرار گرفته است. شهر تفرش در بخش مرکزی شهرستان تفرش و در استان مرکزی واقع شده است. تفرش با شهر اراک در حدود ۸۵ کیلومتر فاصله دارد و در شمال شرق آن قرار دارد.
جمعیت
جمعیت این شهر بر اساس آخرین سرشماری‌ها در حدود ۱۷ هزار نفر و ارتفاع آن از سطح دریا در حدود ۱۹۷۰ متر است. زبان غالب مردم آن فارسی است ولی در برخی از روستاهای اطراف زبان «تاتی» که از زبان‌های قدیمی منطقه نیز است، تکلم می‌شود.
تفرش در گذشته نام‌هایی همچون «گبرش» و «طبرس» نیز داشته است و قدمت آن به دوران پیش از اسلام برمی گردد. این شهر در دوره خلافت عمر به دست «مالک بن عام اشعری» فتح می‌شود و مردم آن به دین اسلام می‌پیوندند. دوران صفوی در تاریخ تفرش بسیار مهم بود تا جایی که علاوه بر راه یافتن تعدادی از سادات تفرش به دربار شاه عباس اول و گسترش نفوذ این شهر در دربار و آباد شدن بیش از پیش آن، تفرش تبدیل به یکی از شکارگاه‌های ایده‌آل برای شاهان صفوی نیز می شود. در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار نیز تفرش از ییلاقات برتر منطقه خوانده شده است.
تفرش در منطقه کوهستانی کشورمان قرار گرفته است. در شمال تفرش قله‌ای به نام «گندم کوه» به چشم می‌خورد که ۲۱۵۶ متر ارتفاع دارد. کوه دیگری به نام «قشلاق» از شمال و کوه‌های «منار» و «نقره کمر» از سمت جنوب شرق همچون حصاری اطراف تفرش را احاطه کرده‌اند. به سبب همین قرارگیری در میان کوه‌هاست که گاهی از این شهر با عنوان «چال تفرش» نیز یاد شده است. همچنین رود «آب کمر» نیز در تفرش جاری است.
آب و هوا و اقلیم
به طور کلی می‌توان گفت که آب و هوای شهر تفرش نسبتا سرد و خشک است. ضمن آن که به طور میانگین ۲۶۰ میلیمتر در سال، سهم این شهر از بارندگی است.
محصولات کشاورزی
از مهم‌ترین محصولات تفرش می‌توان به گندم و جو، انواع حبوبات، سیب، انگور، گردو، گلابی و بادام اشاره کرد.
سوغات
از مشهورترین سوغاتی های خوراکی شهر تفرش می توان «کفلمه»، «گوشفیل»، «ترخینه»، «شیره انگور»، «فتیر» و «باسلق» را نام برد. اما صنایع دستی هم در تفرش رونق فراوانی دارند و قالیبافی، قالیچه بافی، گلیم بافی، تفرشی دوزی، منبت کاری، معرق کاری، مسگری و آینه کاری از مهم‌ترین آن‌ها هستند که حتی جنبه صادراتی نیز دارند. در سفر به تفرش می‌توانید این خوراکی‌ها یا صنایع دستی آن را به عنوان سوغات با خود به یادگار ببرید.
آئین و مراسمات مذهبی
یکی از زیباترین آئین‌های سنتی تفرش، آئین باران خواهی است که در روستای «کبوران» تفرش و سایر روستاها اجرا می‌شود. طبق این مراسم سنتی، در دهمین روز از ماه بهمن هر سال مردمی که لباس‌های سنتی خود را پوشیده‌اند و موسیقی‌های شاد محلی نیز می‌نوازند، از خداوند طلب باران و رزق حلال می‌کنند. این آئین سنتی زیبا با شماره ۱۰۶۰ در فهرست میراث معنوی آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
غذاهای محلی
تفرش دارای طیف گوناگونی از غذاهای محلی بسیار لذیذ است. «آش گندینه»، «پتله پلو»، «گوره ماست»، «گندله» یا کوفته تفرشی، «خورشت فسنجان با کشک»، «دوغ گرمه» یا همان کله جوش، «ترشی گردو»، «آبگوشت کشک بادمجان»، «آبگوشت قرمه سبزی» از مهم‌ترین غذاهای محلی تفرش هشتند. همچنین چوپان‌های منطقه نیز غذایی به نام «سنگ داغ» دارند که ترکیبی از شیر و سنگ و نان است. در سفر به تفرش حتما غذاهای محلی خوشمزه این شهر را امتحان کنید.
آثار تاریخی
«چهارطاقی بهاران» در روستای گبوران، «آرامگاه دکتر حسابی»، «سنگ نگاره‌های یازیلی چای»، «مسجد جامع شش ناو» از آثار دوره سلجوقی، «قلعه توس» در روستای خرازان، «آب انبار بلور» از آثار دوره قاجار، «تکیه زاغرم»، «بقعه شاهزاده محمد» از آثار دوره صفویه، «کاروانسرای خانک»، «خانه میر فخرایی»، «خانه محمود حسابی»، «مقبره میر علام تفرشی» و «بقعه آقا مومن تفرشی» از شاخص‌ترین آثار تاریخی تفرش هستند.
جاذبه های طبیعی
اما در بخش جاذبه‌های طبیعی نیز تفرش حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. «غار امجک»، «غار علی خورنده»، «چشمه آب معدنی گراو»، «آبشار قطره باران»، «دره ریزه»، «رودخانه آب کمر» و بسیاری از نقاط دیگر را می‌توان نام برد. همچنین طبیعت روستاهایی همچون «جلایر» و «قلعه محی الدین» نیز بسیار زیبا و دل انگیز است و می‌تواند از دیدنی‌های تفرش در بخش طبیعی باشد.
