شهری باستانی از استان اصفهان است که در فاصله ۱۶۵ کیلومتری اصفهان قرار دارد. گلپایگان در بین شهرهای خوانسار و خمین قرار گرفته است. این شهر دارای فرهنگی کهن است و آن را به همای دختر بهمن نسبت داده‌اند. گفته شده در دوره کیانیان این شهر با عنوان وردپاتگان شناخته می‌شد. گلپایگان را شهر چهار اقلیم نیز می‌گویند، چون از هر طرف به یکی از صحنه‌های طبیعت مثل کوه، بیابان، دشت و باغ منتهی شده است. طبیعت گلپایگان از بکرترین و زیباترین مناظر طبیعی استان است.
جغرافیا
از طرف شمال به خمین، از غرب به کوه‌های بختیاری و الیگودرز، از جنوب به خوانسار و کوه‌های بختیاری و از شرق به میمه و کوه شیخ احمد و از جنوب شرق به نجف‌آباد ختم میشود. ارتفاع گلپایگان از سطح دریا ۱۸۱۸ متر است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ دارای جمعیتی حدود ۸۶۶۰۱ نفر بود. آب و هوای گلپایگان دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و خشک است. پوشش گیاهی این منطقه از گون و کتیرا تشکیل شده است.
تاریخچه
پیشینه تاریخی و سابقه شهر گلپایگان را به دوره کیانیان رسانده‌اند. باستان‌شناسان معتقدند که سابقه این شهر به دوران پارینه‌سنگی می‌رسد و اشیای یافت شده و قدمت آن‌ها را نشانی بر اثبات این نظریه می‌دانند. طبق گفته‌های برخی منابع تاریخی، شهر گلپایگان را همای دختر بهمن کیانی ساخت و نام آن را در ابتدا سمره گذاشت. این شهر در طول دوران تاریخی نام‌های متفاوتی داشته است.
در دوره ساسانی شهر را گردپادگان می‌نامیدند. نام‌های ورتپاتکان و گلپادگان نیز در برخی منابع تاریخی دیده میشود. بیشتر آثار تاریخی به جا مانده از گلپایگان مربوط به دوره سلجوقی است. می‌توان گفت این شهر در عهد سلجوقی اهمیت ویژه‌ای داشت. با حمله مغول این شهر از رونق افتاد و در دوره صفویه دوباره رونق گرفت.
مردم‌شناسی
مردم گلپایگان مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند. در گلپایگان زبان‌های متعددی دیده میشود. بیشتر مردم این شهر به زبانی صحبت می‌کنند که بسیار شبیه زبان پهلوی است. اما این زبان خالص پهلوی نیست، بلکه واژگان بسیاری از فارسی، لری و ترکی وارد آن شده است. در برخی از روستاهای گلپایگان زبان ترکی آذری نیز دیده میشود که به نظر می‌رسد در دوره صفویه به این منطقه کوچانده شده‌اند. در برخی روستاهای گلپایگان نیز مردم به زبان لری صحبت می‌کنند که این روستاها بیشتر در مجاورت استان لرستان هستند. شغل بیشتر مردم شهر گلپایگان کشاورزی و دامداری است و در واقع گلپایگان یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی و دامپروری کشور محسوب میشود. از محصولات مهم این منطقه می‌توان به کشت انگور و تولید لبنیات اشاره کرد. از دیگر مشاغل این شهر می‌توان به صنایع دستی آن اشاره کرد. صنایع دستی منبت‌کاری، معرق‌کاری قالی‌بافی، گلیم و گیوه‌بافی است.
کشاورزی و دامداری
یک قطب مهم کشاورزی و دامپروری کشور محسوب میشود. اراضی آن بالغ بر سی هزارهکتار (با بیش از دوازده هزار بهره‌بردار) است که بیشتر به صورت اراضی زراعی می‌باشد. اکثریت مردم این شهرستان کشاورز و دامدار بوده و غیر مستقیم به عنوان شغل دوم به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند نژاد دام های گلپایگان اصلاح شده است و اغلب از نژاد گاوهای هلشتاین و براون سویس می باشد غالب کشاورزی منطقه گندم و جو و علوفه حیوانات می‌باشد، ضمناً انگور گلپایگان نیز جزو محصولات باکیفیت به‌شمار می‌رود. خاک منطقه برای کشت زعفران مناسب است که تاکنون اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته‌است. لبنیات شهرستان به واسطه رونق دامپروری در دشتهای حاصلخیز شهره عام و خاص است به ویژه ماست و دوغ گلپایگان که از دیر باز شهره است. از طرفی کباب گلپایگان نیز بسیار با کیفیت و معروف است.
تعداد کبابی‌های شهر گلپایگان به نسبت جمعیت بسیار بالاست چرا که گردشگران بسیار زیادی را از سراسر ایران جذب نموده‌است.
سوغات
گلپایگان را با انگور و محصولات لبنی می‌شناسند. سوغات شامل ماست چکیده، کشک و پنیرهای پرورده متفاوت است. عسل گلپایگان نیز جزو مرغوب‌ترین عسل‌ها است که به سوغات برده میشود. از دیگر سوغات شهر می‌توان به صنایع منبت‌کاری اشاره کرد.
مراکز صنعتی
صنعت پژوهان کیا خودروسازی سایپا خودروسازی دیار شرکت گلپا ساب شهرک صنعتی گلپایگان با مساحت ۹۵ هکتار دارای ۳۲ واحد تولیدی، این شهرک در فاصله ۳ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده‌است. (شهرک صنعتی شماره یک) شهرک صنعتی سایپا (نیوان ابتکار) با مساحت ۷۲ هکتار دارای ۱۴ واحد تولیدی (شهرک صنعتی شماره دو) ناحیه صنعتی سعیدآباد (روستایی) با مساحت ۳۰ هکتار دارای ۲۵ واحد تولیدی (شهرک صنعتی شماره سه) دو شهرک صنعتی جدید نیز برای شهرستان پیش‌بینی شده‌است.
شهرک صنایع غذایی در نیوان شهرک صنایع پایین دست پتروشیمی کارخانه پتروشیمی قائد بصیر هم در سال ۱۳۸۲ با هدف تولید ABS و SAN افتتاح شده‌است. شرکت فناوری ذوب گلپایگان از صنایع مهم شهرستان می‌توان به کارخانه بزرگ لبنیات پگاه گلپایگان، تولید دانه طیور، پتروشمی قائد بصیر، سازه‌های خودروی دیار (دیار خودرو)، زرفنرسایپا، بهران محور سایپا، شرکت گلپا ساب، صابر لاستیک، خودرو سازان سپهر، سردساز خودرو، لوله و پروفیل گلپایگان، پلیمر گلپایگان، پلی اتیلن گلپایگان، پویا صنعت، نصیر ماشین، سایپا پلوس، صنعت پژوهان کیا، فناوری ذوب، روان فن آور، تولید پولیکا، موزاییک سازی، سنگ بری و تولید گچ و سایپا پلوس و سایپا پیستون اشاره کرد. با توجه به گسترش معادن سنگ و طلا در اطراف محدوده شهرستان گلپایگان، صنعت تراشکاری و قالب‌سازی و متالورژی رونق فراوان یافته‌است.
جاذبه‌های گردشگری
روستای گردشگری کوچری از مناطق معروف گردشگری در گلپایگان است. در این منطقه ویلاهای رنگارنگی دیده میشود. این روستا دارای طبیعت و رودخانه‌های زیبایی است و چشم‌انداز فوق‌العاده رویایی دارد. پارک ساحلی گلپایگان یکی دیگر از مناطق تفریحی موجود در شهر است که مردم اوقات تفریحی خود را در آنجا می‌گذرانند.
سد خاکی گلپایگان جزو اولین سدهای خاکی ایران است که با دیدن آن می‌توان از دریاچه سد نیز بازدید کرد. کوه‌های اطراف این منطقه دارای گیاهان دارویی بسیار است.
سد گلپایگان
از دیگر جاذبه‌های طبیعی گلپایگان پارک جنگلی آن است که بیرون از شهر قرار دارد و نام بهشت ایران را به دلیل هوای پاک و مطبوع، به خود گرفته است. این پارک دارای امکانات رفاهی است و آبشار مصنوعی نیز در آن ساخته شده است.
پارک ساحلی گلپایگان
جاذبه‌های تاریخی
هتل ارگ گوگد یکی از جاذبه‌های تاریخی شهر گلپایگان است که با بازدید از آن هم یک اثر تاریخی سنتی را می‌بینید و هم می‌توانید از هتل آن به عنوان اقامتگاه استفاده کنید و از امکانات آن استفاده کنید.
هتل ارگ گوگد
مناره سلجوقی از دیگر آثار شهر است که از نامش پیدا است که مربوط به دوره سلجوقیان است. این مناره روبروی بازار سنتی گلپایگان قرار دارد. بازار سنتی گلپایگان خود از جاذبه‌های مهم شهر محسوب میشود.
منار سلجوقی
گلپایگان یک شهر مذهبی است، از این رو دارای اماکن تاریخی-مذهبی بسیاری است که از جمله آن می‌توان به مسجد جامع گلپایگان اشاره کرد. در این شهر بقاع متبرکه بسیاری نیز وجود دارد، مثل بقعه امامزاده هفده‌تن.
مسجد جامع گلپایگان
از دیگر آثار تاریخی گلپایگان مکانی به نام «تنگ غرقاب» را می‌توان نام برد که دارای سنگ‌نگاره‌هایی باستانی است که نقوش شکار را در خود دارند.
