به مرکزیت کلان‌شهر ارومیه با جمعیتی بالغ بر ۱٬۰۴۰٬۵۶۵ نفر در استان آذربایجان غربی در شمال غرب ایران واقع شده‌است. ارومیه در گذشته چیچَست نام داشت و در طول تاریخ یکی از آبادترین و در عین حال از پرحادثه‌ترین شهرهای آذربایجان شناخته می‌شود.
شهرستان ارومیه به دلیل موقعیت ویژه آن و قرار گرفتن در محل تلاقی و معبر منطقه قفقاز، ارمنستان، آسیای صغیر و بین‌النهرین، تحولات تاریخی مختلف به خود دیده‌است تاریخ کهن این منطقه و زندگی اقوام و ادیان الهی مختلف در کنارهم، شرایط فرهنگی ویژه‌ای به چهره این شهرستان بخشیده و ارومیه به شهر رنگین کمان اقوام و ادیان الهی معروف شده‌است. اماکن مذهبی و تاریخی مانند مسجد جامع ارومیه که یادگاری از تمدن اسلامی و دوران امپراتوری سلجوقیان بوده و بزرگترین و مهمترین محراب مسجد در ایران بعد از محراب مسجد جامع اصفهان به‌شمار می‌رود و کلیسای تاریخی نه‌نه مریم که به عنوان دومین کلیسای تاریخی جهان شناخته می‌شود از آثار بی نظیر تاریخی و مذهبی این منطقه به‌شمار می‌رود. بازار تاریخی ارومیه با معماری اصیل ایرانی- اسلامی یکی از بناهای مهم تاریخی شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود.
اکتشافات باستان‌شناسی انجام شده در تپه‌های باستانی متعدد در این منطقه نشان از قدمت زیاد تمدنی این ناحیه می‌باشد و این آثار وجود تمدن‌های حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح را به اثبات می‌رسانند نگهداری این گنجینه‌ها و آثار باستانی و تاریخی در موزه ارومیه باعث شده‌است این موزه یکی از غنی‌ترین و ارزشمندترین گنجینه‌های کشور محسوب شود، و با دارا بودن آثاری از دوره اورارتویی تا قاجار، دومین موزه غنی کشور شناخته می‌شود.
این شهر یکی از بزرگترین کانون‌های مذهبی و علمی در گذشته‌های دور بوده و پس از ظهور اسلام نیز ارومیه بعد از مراغه دومین شهر آذربایجان به‌شمار می‌رفته‌است. این شهرستان بر اثر حوادث تاریخی بارها ویران شده و دوباره عظمت خود را تجدید نموده‌است.
مجموعه پارک ملی دریاچه ارومیه با جزایر و ۳۰ تالاب وابسته و اقماری آب شور و شیرین بزرگترین زیستگاه حیات وحش خاورمیانه بوده و یکی از مهمترین ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به‌شمار می‌رود.
ارومیه در جلگه‌ای، در کنار دریاچه‌ای به همین نام گسترده شده‌است. زمین‌های بارور ارومیه با آب‌وهوای مساعد و واقع شدن آن در معبر قفقاز، ارمنستان، آسیای‌صغیر و بین‌النهرین از یک‌سو و قرارگرفتن آن در کنار دریاچه ارومیه از سوی دیگر وضع ویژه‌ای به چهره این شهرستان بخشیده‌است. از قرن پانزدهم که ترکان عثمانی جایگزین امپراتوری روم شرقی شدند باز ارومیه، به عنوان شهر سرحدی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده و دارای برج و باروی مهمی گردید، برج سه‌گنبد و مسجدجامع هر دو یادگار مجد و عظمت تمدن اسلامی به‌شمار می‌روند.
سوغات
از هرچی بگذریم از سوغات و غذاهای سنتی ارومیه نمیشه گذشت ،از غذاهای سنتی ارومیه می‌توان به دلمه برگ مو، کوفته ، آش دوغ و... اشاره کرد. و در مورد سوغاتی ، نقل مهمترین سوغات ارومیه است که در انواع بیدمشکی، گردویی، زعفرانی، پسته‌ای و بادامی عرضه میشه. با این حال نقل بیدمشک معروف‌ترین نوع نقل در ارومیه است. این نوع نقل با عرق بیدمشک که محصول خود ارومیه است تهیه میشه.
از دیگر عرقیات ارومیه بادرنجبو است که در تهیه شربت از آن استفاده میشه. حلوای گردو و حلوای هویچ از دیگر سوغاتی‌های ارومیه است.
مراکز تاریخی
در مورد جاذبه های تاریخی ارومیه ، ارومیه دارای بناهای تاریخی متعددیه که میتونیم به عمارت شهربانی ارومیه، عمارت سه گنبد، موزه ارومیه، یخچال ۹ پله، پل باراندوز، کاروان‌سرای ارومیه، بازار قدیم ارومیه، گرمابه آخوند، ساختمان جهاد دانشگاهی ، ساختمان شهرداری ارومیه و ... اشاره کنیم.
بناها ، قلعه و دروازه های قدیم ارومیه :
شهر ارومیه در گذشته به دلیل موقعیت استراتژیک و ایجاد امنیت هشت دروازه در بیرون شهر داشته است که محل استقرار نیروهای نظامی بوده‌اند.دروازه بالو یا سلماس، دروزاه توپراق قلعه، دروازه سویوق بولاق یا هازاران یا گازوران، دروازه بازار باش، دروازه ارک، دروازه یوردشاه ودروازه نوگچریانو گذر نام این هشت دروازه می‌باشد.
قلعه بانک :
این قلعه در بخش صومای برادوست شهرستان ارومیه بصورت قلعه ای چهار طبقه در بالای کوه و مخروطی شکل احداث شده است .
قلعه دم دم : این قلعه در ارتفاعات برادوست در 18 کیلومتری ارومیه بنا شده، در سال 1018 هجری قمری به پیشنهاد امیرخان یکدست و با اجازه شاه عباس ساخته شده .
عمارت چهار برج :
از ساختمان های معروف ارومیه می باشد که رضا قلی خان بیگلر آنرا بنا کرده چهاربرج ساختمان بزرگی بوده که در چهار گوشه آن چهار برج ساخته شده .
سه گنبد :
این بنا آرامگاه بوده و در سال ۵۸۰ قمری ساخته شده. این بنای تاریخی در جنوب شرقی ارومیه قرار داره . داخل بنا سه کتیبه به خط کوفی است که آن را از سنگ تراشیده‌اند .
شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری دونست.این بنا بخاطر وجود سه گنبد در سه طبقه آن به این نام مشهوره . عمارت سه‌گنبد ارومیه، محل احتمالی دفن جلال الدین خوارزمشاه است.
مسجد جامع ارومیه :
یک اثر تاریخی که با شکوه فراوان در مجاورت بازار ارومیه قرار داره، متعلق به سده هفتم هجری قمری (مربوط به ایلخانان) است.
محراب این مسجد از نظر گچبری یکی از زیباترین آثار هنر معماری دوران غول می باشد. موقعیت این مسجد در بازار طوری قرار داره که از سه طرف به معابر عمومی متصل می شود.
خانه‌های تاریخی ارومیه که نهایتاً قدمتشان به دوره قاجار می‌رسد یکی از جاذبه‌های گردشکری ارومیه محسوب می‌شن. خانه‌های جنرال،خانه انصاری و خانه اتحادیه از آن جمله‌ان.خانه دیزج سیاوش در سال ۱۳۸۷ ثبت ملی شد.
مدرسه هدایت که در سال 1303 توسط شهریار خان احداث شد که در خیابان امام قرار داره یخچال نه پله مربوط به دوره قاجار است و در خیابان همافر قرار داره ، این بنا شامل فضای ورودی و انبار یخ می باشد.این بنا پایین تر از سطح هموار اطراف ساخته شده است.
مساجد تاریخی ارومیه و کلیسا ها ، که بیشتر کلیساهای ارومیه متعلق به آشوریان است هرچند کلیساهای متعلق به ارامنه نیز در ارومیه وجود داره.
مسجد سردار : با مصالح سنگ و آجر ساخته شده، سازنده مسجد عبدالصمدخان فرزند آقا خان و جد عظیم السلطنه سردار است .شخص اخیر در سال 1330 ه ق مسجد رامرمت و در سال 1331 ساعت بزرگی در بالای ورودی آن نصب کرده و این مسجد به ساعتلی مسجد نیز معروف است .
مسجد مناره : در محله شیشه گر خانه و در جوار مدرسه قدیمی هدایت واقع شده .قدمت مسجد به اواخر دوره قاجار می رسه.این مسجد بخاطر وجود تک مناره به مسجد مناره شهرت دارد.
بعد از معرفی مناطق تاریخی ، اینبار مناطق طبیعی دیدنی ارومیه رو معرفی میکنم .اول از همه دریاچه ارومیه ، یا همون نگین فیروزه ای ایران ، دریاچه ایی که شاید دیگه به کویر ارومیه بیشتر شباهت داشته باشه.
دریاچه ارومیه که در دوره پهلوی دریاچه رضائیه نامیده می‌شد، یک دریاچه آب شور در شمال غرب ایرانه. این دریاچه استان آذربایجان شرقی و غربی را از هم جدا می‌کنه. دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه در خاورمیانه و دومین دریاچه آب شور بر روی کره زمینه.
دره شهدا ( قاسملو ) : این دره قبلاً قاسملو نام داشت که بعداً به احترام شهدای این دره به دره شهدا تغییر نام داد. یه طبیعت فوق العاده زیبایی داره مخصوصاً تو بهار یه منطقه کاملاً کوهستانی و صخره ایه. دره شهدا تو مسیرجاده ارومیه مهاباده. آبشار سلوک: این آبشار در نزدیکی روستای سلوکه. ارتفاع آبشار حدود 76 که در مسیر بصورت پله های طبیعی بوده که به زیبائی اون افزوده .
صنعت و اشتغال
برخورداری از شرایط منحصر به فرد جغرافیایی و طبیعی باعث شده‌است این منطقه از نظر کشاورزی و صنایع وابسته توسعه فراوانی پیدا کند و به عنوان قطب برتر کشاورزی در کشور شناخته شده و در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی رتبه اول کشور را دارا می‌باشد. در تولید محصول سیب درختی کشور ایران در رتبه سوم جهان قرار دارد و قطب اصلی و اول تولید سیب کشور نیز استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه می‌باشد. استان آذربایجان غربی در زمینه تولید عسل رتبه اول کشور را دارا است و شهرستان ارومیه نیز از مراکز اصلی تولید عسل در این استان قلمداد می‌شود. ارومیه یکی از خوش آب و هواترین شهرهای ایران است و پیشتر به عنوان یک باغ شهر در کشور مطرح بود، در سال‌های اخیر با برگزاری جشنواره‌های متعدد گل، به یکی از شهرهای مطرح در حوزه تنوع گل تبدیل شده‌است. آذربایجان غربی به سرزمین باغ‌های انگور معروف است و ارومیه یکی از مراکز اصلی تولید و فراوری محصول انگور می‌باشد. و فراورده‌های مختلف انگور شامل آب غوره، شیره انگور، کشمش، آب میوه در شهرستان اورمیه تولید می‌شود. استان آذربایجان غربی ۶۰ درصد کنسانتره میوه کشور را تولید می‌کنند و شهرستان ارومیه نیز با دارا بودن قدیمی‌ترین و استانداردترین واحدها در بخش دولتی، در تولید آبمیوه و کنسانتره میوه در سطح کشور پیشرو می‌باشد. استان آذربایجان غربی با داشتن ۳۱۷ واحد سردخانه فعال در ظرفیت بیش از ۸۵۰ هزار تن رکورد دار تعداد سردخانه‌ها در کشور بوده و از قطب‌های اصلی تأمین میوه کشور قلمداد می‌شود.
