هر ماده‌ای که برای تغذیه و حمایت بدن انسان مصرف شود ماده غذایی نام دارد. مواد غذایی اکثراً منشاء حیوانی یا گیاهی دارند، مواد خوراكي برای بدن انسان شامل کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها یا مواد معدني و آب هستند. مواد مغذي كربوهيدرات، چربي و پروتئن ها هستند. مواد غذایی توسط یک موجود زنده مصرف می‌شود، جذب می‌شود و توسط سلولهای ارگانیسم تبدیل به انرژی، حفظ بقاء یا رشد و نمو می‌شود. اگر بخواهیم از زاویه تاریخی به موضوع نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که انسان‌ها از دو روش شکار و کشاورزی مواد غذایی خود را تأمین می‌کردند، امروزه بیشتر انرژی مصرف شده در جهان توسط صنایع غذایی تأمین می‌شود.
مواد غذایی
?تعریف حقوقی
تعریف حقوقی غذا در کشورهای غربی به این ترتیب است که به چهار دسته از مواد به عنوان غذا نام برده می‌شود:
هر نوع ماده‌ای که از نظر منطقی، انسان بتواند آن را هضم کند. حال چه ارزش غذایی داشته و چه نداشته باشد. آب و سایر آشامیدنی‌ها. آدامس‌های جویدنی. موادی که در تهیه غذاها به کار می‌رود. دسته بندی مواد غذایی چهار گروه اصلی مواد غذایی وجود دارد که به شرح زیر است:
.
.
?گروه شیر و لبنیات
گروه ذکر شده شامل شیر،ماست، پنیر، کشک و بستنی است. اگر حجم یک لیوان را ۲۴۰ میلی لیتر در نظر بگیریم. به این صورت ارزش غذایی یک لیوان شیر کم چرب، با یک لیوان ماست کم چرب، با یک قوطی کبریت پنیر و با یک لیوان کشک معادل است.
.
.
?گروه گوشت، حبوبات و مغزها
گروه ذکر شده شامل انواع گوشت‌ها مانند گوشت قرمز (گوشت گوسفند وگاو)، گوشت سفید (گوشت مرغ، ماهی و پرندگان)، تخم مرغ، حبوبات(نخود،لوبیا، عدس، باقلا،لپهو ماش) و مغزها (گردو،بادام، فندوق و پسته) است. ارزش پروتئینی سه قطعه گوشت خورشتی متوسط پخته، با یک عدد قسمت پایین ران یک مرغ بزرگ پخته با سه عدد تخم مرغ برابر است.
.
.
?گروه نان و غلات
گروه ذکر شده شامل انواع نان، برنج، ماکارونی، گندم، جو و ذرتاست. ارزش غذایی ۳۰ گرم از انواع نان، مثلا یک کف دست نان سنگک، با ۴ کف دست نان لواش با نصف لیوان برنج پخته و با نصف لیوان ماکارونی پخته معادل است.
.
.
?گروه میوه‌ها و سبزی ها
گروه ذکر شده شامل انواع میوه‌ها و سبزیها است. که با ویتامین‌ها و مواد معدنی بسیار زیادغنی شده‌است.سبزیها و میوه‌هایی مثل گشنیز، جعفری، نعناع، گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای، ساقه سبز پیازچه، پرتقال، نارنگی، لیمو، نارنج، کیوی و توت فرنگی سرشار از ویتامین C هستند. سبزی‌های دارای رنگ سبز تیره، زرد تیره ونارنجی مانند اسفناج، هویج، گوجه فرنگی و میوه‌هایی مثل طالبی، زردآلو وشلیل، ویتامین A مورد نیاز بدن را تأمین می‌کنند. زیتون و سبزهایی که برگ سبز تیره دارند، دارای ویتامین E هستند.
?مواد مغذی در كدام مواد غذایی وجود دارند؟
پروتئین: شیر مادر، شیر تازه، پودر شیر، بادام زمینی، حبوبات، پنیر، تخم مرغ، ماهی، گوشت قرمز، گوشت مرغ.
ویتامین آ: شیر مادر به ویژه آغوز، شیر، كره، تخم مرغ، جگر، سبزی با برگ سبز تیره، كدو تنبل، انبه، هویج.جگر به اندازه یك تخم مرغ متوسط، یك هویج كوچك، یك انبه كوچك، 5/1 فنجان سبزی های با برگ سبز تیره (خردشده)، یك عدد سیب زمینی شیرین متوسط، یك لیتر شیر پاستوریزه هر كدام تقریبا 500 واحدرتینول ویتامین آ دارند.
اسید فولیك:
جگر، ماهی، بادام زمینی، حبوبات، پرتقال، سبزی با برگ سبز مانند اسفناج، روغن دانه ها.
ویتامین B1 یا تیامین: جگر، شیر، تخم مرغ، گوشت قرمز، ماهی، گوشت پرندگان، حبوبات.
ویتامین B2 یا ریبوفلاوین: شیر، تخم مرغ، جگر، گوشت، ماهی.
ویتامین B12یا نیاسین: شیر، گندم، ماست، جگر، گوشت قرمز، ماهی، بادام زمینی.
ویتامین C: شیر مادر، شیر تازه، سبزی های با برگ سبز تیره، گوجه فرنگی، فلفل سبز، كدو تنبل، میوه های تازه به ویژه پرتقال، لیمو، شاه توت و توت فرنگی، سیب زمینی، موز رسیده، كلم، هویج، انبه.
.
.
ویتامین D:
شیرهای غنی شده، كره، پنیر، ماهی های چرب، تخم مرغ، جگر، روغن كبد ماهی و نورآفتاب كه منبع اصلی تامین ویتامین د است.
آهن حیوانی یا Haem: جگر، قلب، گوشت، جوجه، ماهی.
آهن Non Haem: غلات، حبوبات، كه مقدار جذب آهن این گروه بستگی به سایر مواد غذایی دارد. كه همراه با آنها مصرف می شوند. اضافه كردن ویتامین ث، گوشت یا ماهی یا مرغ یا جگر به غذا، دریافت یا جذب آهن را زیاد می كند. چای و قهوه جذب آهن را كاهش می دهند.
مواد غذایی
ید:غذاهای دریایی مثل ماهی، میگو و ...، نمك یددار.
.
.
كلسیم:شیر مادر، شیر تازه، ماست (لبنیات)، پودرشیر، و ... پنیر، ماهی های كوچك كه استخوان ریزی دارند. به طور كامل (با استخوان ها) قابل خوردن هستند. نخود و لوبیا سبز، سبزی های با برگ سبز تیره.
روی:شیر مادر، لوبیا (چیتی، قرمز و...) ماهی، گوشت قرمز، ذرت، آجیل، غلات با پوست و حبوبات.
سدیم:در بیشتر غذاها وجود دارد. سدیم را به مقدار كافی از غذاهای طبیعی می توان به دست آورد و نیازی به اضافه كردن نمك نیست.
.
.
پتاسیم:
بیشتر غذاها منبع خوب پتاسیم هستند. بهترین منبع پتاسیم عبارتند از میوه ها به ویژه موز، آب آناناس، سبزی ها مثل اسفناج، كدو تنبل، حبوبات و سیب زمینی با پوست.
