شهرستان اقلید یکی از شهرستان‌های فارس‌نشین استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر اقلید است و جمعیت آن بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۹۰٬۸۶۹ تن بوده‌است. این شهرستان یکی از مناطق کوهستانی و سرسبز فارس است و دارای آب هوای سرد و زمستانی است.
موقعیت جغرافیایی و اقلیمی
شهرستان اقلید با وسعت ۷۰۵۴ کیلومتر مربع قریب به ۷/۵ درصد کل مساحت خاکی استان فارس را به خود اختصاص داده‌است. این شهرستان دارای دو نقطه شهری اقلید و سده، سه بخش، نه دهستان و هشتاد روستا می‌باشد و از ۹۳۹۷۵ نفر جمعیت شهرستان، ۵۶۸۰۳ نفر(%۶۰) در نقاط شهری و ۳۵۱۵۹ نفر (%۴۰) در نقاط روستایی اسکان دارند. شهرستان اقلید در محدوده جغرافیایی ۵۲ درجه و ۵۵ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و ۱۳ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است. از جنوب به شهرستان‌های مرودشت و سپیدان، از شرق به شهرستان خرمبید و از غرب به استان‌های اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد محدود می‌شود. مهم‌ترین دشت‌های این شهرستان عبارتند از: دشت بکان، دشت نمدان، مهم‌ترین کوه‌های شهرستان نیز عبارتند از: ۱-کوه آب سیاه، ۲-رشته کوه سفید (کوه بل بلندترین قله آن است)، ۳-کوه بکان.
رودخانه سفید، رودخانه گاوگدار و رودخانه شادکام مهم‌ترین رودخانه‌های شهرستان بوده و دریاچه نیز با مساحت میانگین ۲۳ کیلومتر مربع (در سال‌های پر باران حداکثر ۴۸ کیلومتر مربع و در سال‌های خشک حداکثر ۵ کیلومتر مربع واقع در دشت نمدان یکی از دریاچه‌های طبیعی آب شیرین فارس است و با وجود عمق ناچیز از نظر زیست‌محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد.
پیشینه تاریخی
آثار تاریخی مانند حوضچه دختر گبر، کتیبه تنگ براق، کوشک زر، کتیبه کوه بل، باتلاق گور بهرام و چشمه شیرین، و چند نشانه کوچک و بزرگ دیگر گواه بر قدمت تاریخی این قلمرو است.
بر خلاف امروز که اقلید در حاشیه قرار گرفته‌است، در گذشته جاده اصلی اصفهان ـ شیراز از اقلید می‌گذشته‌است و به همین دلیل نقشی مهمتر و کلیدی تر از سایر شهرستانها در تحرک فعالیت‌های اقتصادی واجتماعی سرزمین پارس داشته‌است. این شهر زمانی گوشه‌ای از شاهنشاهی هخامنشیها به نام آزارگاتا و مرکز تربیت اسب جنگی کوروش به‌شمار می‌آمده‌است.
جاذبه های گردشگری اقلید
تنگ براق اقلید
تنگ براق اقلید همانند بهشتی می‌ماند که مظهری زمینی پیدا کرده باشد. این دره یکی از دیدنی‌های روستای تنگ براق است که رود کر که سرچشمه‌ی آن رودخانه‌ی پالنگان است، با عبور از میان آن صخره‌ها را شکافته است و شکاف‌هایی با دیواره‌هایی عمودی به پهنای چهل متر و در حدود صد متر بلندی در کوه به وجود آورده است. علاوه بر این عبور این رود خروشان چهره‌های زیبایی چون آبشاهای، غار، هیولای فیل مانند و حوضچه‌های طبیعی را نیز به این محل هدیه داده است.
ارتفاع این دره از سطح دریا ۱۹۴۰ متر است و ارتفاع دیواره‌های آن در برخی نقاط به ۳۰۰ متر می‌رسد. در دیواره سمت چپ دره یک غار زیبای آهکی وجود دارد که آب به‌صورت قطره قطره از سقف آن به پایین می‌چکد. فضای مرطوب این غار و تنگه موجب رویش خزه‌ها روی صخره‌ها شده است که در کنار پوشش گیاهی و درختی این ناحیه محیطی بسیار زیبا و فرح بخش را پدید آورده‌اند.
یکی دیگر از جلوه‌های زیبای دیگر تنگ براق فارس، آبشار آن است که حدود ۴۰ متر ارتفاع دارد و به حوضچه‌های پر آبی سرازیر می‌شود. آب سد درودزن از تنگ براق عبور می‌کند و انتهای آن با دیواره‌های صخره‌ای به بن‌بست می‌رسد. آب‌های بالادست نیز با عبور از یک دشت، از شکافی عمیق سرازیر می‌شود و این آبشار زیبای را پدید می‌آورد.
باتلاق گور بهرام
باتلاق گور بهرام نام یکی از مناطق تفریحی استان فارس است که در ۵۵ کیلومتری شهر اقلید واقع شده است. مرگ بهرام را بدین‌گونه گفته‌اند که روزی هنگام شکار ناگهان به مردابی رسید و در آن فرو رفته ناپدید شد.
چشمه رسول الله
چشمه رسول الله اقلید نام یکی از جاذبه‌های دیدنی شهرستان اقلید در استان فارس است. این چشمه که در ضلع جنوب غربی و در کنار مزارع و زراعت‌های شهر اقلید واقع شده است، دارای حدود ۱۳۰۰ سال قدمت بوده و در نزد اهالی این شهرستان حرمت زیادی دارد. چشمه رسول‌الله در گذشته رودخانه شکاب نامیده می‌شد و طی ۱۰۰ سال گذشته به چشمه محمد رسول‌الله مشهور گشته است.
در حال حاضر بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی شهر اقلید در کنار این چشمه واقع شده است. همه روزه گردشگران زیادی جهت تفریح به این منطقه می‌آیند.
حوضچه و کتیبه دختر گبر
سنگ مزار نشانه احترام زندگان به درگذشتگان خود است. یکی از قدیمی‌ترین سنگ مزارهایی که در ایران باقی مانده کتیبه گبر دختر است که از جاهای دیدنی اقلید به شمار می‌رود و در استان فارس قرار دارد.
وقتی از شهر آباده به سمت اقلید حرکت می‌کنید در نیمه‌های راه، سمت چپ جاده چند تپه وجود دارد که پای یکی از آنها امامزاده‌ای قدیمی به چشم می‌خورد. پس از پشت سر گذاشتن امامزاده در دامنه یکی از تپه‌ها به نام تل فلات، گودالی را دیده می‌شود که مردم محلی به آن حوض دختر گبر می‌گویند. این حوض یکی جاذبه‌های دیدنی این شهر و یادمانی از دوره ساسانی است که به لحاظ اهمیت تاریخی آن به شناسنامه اقلید نیز معروف است. بر دیواره این حوض کتیبه‌ای نوشته شده که بخشی از شناسنامه و سند هویتی اقلید به شمار می‌آید.
در دل سنگ‌های کوه فضایی دو پله‌ای و در وسط گودالی به ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر تراشیده شده است. به یکی از دیواره‌های این مکان کتیبه‌ای به خط پهلوی ساسانی درفضایی به طول ۲ متر و عرض ۸۸ سانتی‌متر کنده‌کاری شده است. این کتیبه ای در ۲۱ سطر نگاشته شده و در آن نام و نسب متوفا ذکر شده و دارای تاریخ روز خور (۱۱) از ماه آبان از سال ششم یزدگردی (برابر با ۶۳۸ میلادی) است.
از آنجا که این سنگ‌نوشته به صورت عمودی و با خط شکسته نوشته شده، همراه با سنگ‌نوشته‌های دربند قفقاز و چند نبشته در حوالی تخت جمشید از مهم‌ترین کتیبه‌های ساسانی، در این سبک خاص به شمار می‌روند.
چشمه بالنگان
چشمه بالنگان یکی از چشمه‌های شهرستان اقلید در استان فارس است. این چشمه که یکی از سرچشمه‌های رود کر در نزدیکی روستاهای حاجی‌آباد و آسپاس از بخش سده اقلید واقع است. چشمه بالنگان که از بن کوه بلندی به جوشش می‌آید به طرف صد ملاصدرا راهی می‌شود و از آنجا به طرف سد درودزن و سپس آخرین قرارگاهش دریاچه طشک است.
منطقه شکار ممنوع بصیران
منطقه شکار ممنوع بصیران با ۱۵۰ هزار هکتار وسعت، در چهار کیلومتری شرق شهرستان اقليد قرار گرفته است. به‌دلیل وجود گونه‌های نادر گیاهی و جانوری، بصیران از مناطق حفاظت‌شده پراهمیت و از ارزشمندترین زیستگاه‌های حیات‌وحش ایران به‌شمار می‌رود.
از جمله گونه‌های گیاهی حاضر در منطقه می‌توان به درمنه، انواع گون، خار شتر، کما، علف مار، گلرنگ، تاتوره، میخک، فرفیون، لاله واژگون، شاه تره، کلاغک، پنیرک، لاله، بنفشه و اسپند اشاره کرد. برخی از گونه‌های جانوری ساکن در بصیران نیز شامل کل وبز، قوچ و میش، روباه، آهو، پلنگ، گرگ، خرگوش، تشی، کفتار، شغال و پرندگانی مانند کبک، تیهو، دلیجه، سارگپه معمولی، بحری، بلدرچین، طرقه، چکاوک، دم جنبانک ابلق، سنقر گندمزار و انواع پرندگان مهاجر نظیر درنا، اردک و انواع مرغابی‌سانان می‌شود
جهت آشنایی بیشتر باسایر شهر های استان فارس میتوانید به سامانه سراسری زمات مراجعه کنید
