این شهرستان در شمال و شمال شرقی استان فارس واقع شده است و شامل شهرهای اباده، بهمن و صغاد میباشد.
این شهر با ۱۵۹٬۱۱۶ نفر جمعیت، دهمین شهر پرجمعیت استان فارس و چهارمین شهر پرجمعیت نیمهٔ شمالی استان به‌شمار می‌رود. آباده در سال ۱۳۹۷ به عنوان شهر جهانی منبت انتخاب شد. گیوه دوزی در این شهر رونق بسیار دارد.
بومیان این شهرستان شیعه و فارسی‌زبان‌اند و با لهجه آباده‌ای صحبت می‌کنند البته این لهجه در شهرها و روستاهای مختلف این شهرستان مانند سورمق، فیض آباد و بیدک تفاوت‌هایی آهنگین و گاهی واژه‌ای باهم دارد.
مراتع این شهرستان از دیر باز به عنوان ییلاق طوایف مختلف قشقایی به‌شمار می‌رفته که با ساکن شدن این عشایر عده زیادی از آنها در آباده و شهرهای اطراف آن ساکن شده‌اند.
?موقعیت جغرافیایی
شهرستان آباده در شمالی‌ترین نقطه استان فارس قرار دارد. آباده از شمال و غرب به استان اصفهان، از جنوب به صفاشهر و اقليد و از شرق به استان یزد متصل است. این شهرستان در فاصله ۲۷۰ کیلومتری شمال شیراز، ۲۰۰ کیلومتری جنوب اصفهان، ۱۹۰ کیلومتری جنوب غربی یزد و ۵۲۸ کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد قرار دارد.
وسعت جغرافیایی آباده ۶۰۵۲ کیلومتر مربع است که حدود ۱۱ درصد کل مساحت استان را به خود اختصاص داده‌است.
?تاریخچه
به استناد متون باستان شناسان سکونت در محدوده کنونی آباده به هزاره اول پیش از میلاد بازمی‌گردد.
گروه‌های کرد چادرنشین در دوره هخامنشی، نخستین کسانی بودند که در دشت حد فاصل آباده و اصفهان اسکان یافتند. آثار باستانی بر جای مانده، هم چون قلعه باستانی ایزدخواست و قصر بهرام گور در سورمق، شواهدی از وجود فرهنگ و تمدن در این گستره جغرافیا میباشد.
یکی از خانوادگان آباده عرب‌های چادرنشینی بودند که به دو دسته اعرابی و فروغمند اعرابی تقسیم می‌شدند که کل اکبر آباده ای یکی از بزرگان طایفه فروغمند اعرابی‌ها بود که با کمک و قرارداد با انگلیسی‌ها تلگراف را وارد آباده کرد. شهر آباده به دلیل واقع شدن در سه راهی مواصلاتی بین اصفهان، یزد و شیراز موقعیت ویژه‌ای دارد.
?صنایع
در حال حاضر ۱۱۱ واحد صنعتی در گروه‌های مختلف صنایع غیر فلزی، غذایی و بهداشتی، نساجی، پوشاک و چرم، شیمیایی و … در این شهرستان وجود دارد که جمعیتی حدود ۱۴۲۵ نفر را به‌طور مستقیم به کار مشغول کرده‌است.
بزرگترین واحد صنعتی شهرستان از نظر اشتغال و سرمایه‌گذاری کارخانه سیمان آباده میباشد که اولین طرح سیمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بوده و تمام مراحل طراحی، نصب و راه اندازی آن به دست مهندسین باکفایت ایرانی انجام گرفته‌است. بدون تردید یکی از مزیتهای نسبی شهرستان آباده وجود ذخایر غنی معدنی میباشد به‌طوری‌که بخش معدن شهرستان آباده در مقایسه با شهرستان‌های استان فارس از نظر وجود مواد کانی از کیفیت خوبی برخوردار است.
در حال حاضر ۲۵ واحد معدنی در شهرستان آباده فعالیت می‌نمایند که عمده‌ترین مواد معدنی موجود در این واحدها عبارتند از خاک نسوز، سنگ نما، خاکهای صنعتی، سنگ آهک و منگنز.
?صنایع دستی
منبت کاری آباده شهرت جهانی دارد و نمونه‌های آن در موزه‌های جهان به عنوان بهترین اثرهای هنری نگهداری می‌شود. منبت کاری‌های کاخ مرمر، به دست هنرمندان این شهر، همچون استاد احمد امامی ساخته و پرداخته شده‌است. ملکی و گیوه‌های آباده در نهایت ظرافت، استحکام و دقت، تهیه شده و در نوع خود بی‌مانند است.
برخی از جاذبه های گردشگری شهرستان آباده
?قلعه‌ی ایزدخواست:
قلعه‌ی ایزد خواست از آثاردوره ساسانی است که بعدها بناهایی همچون مسجد و حمام در آن احداث است. این قلعه، در فاصله 57 کیلومتری شهر آباده به سمت شمال و در مسیر شهرضا و استان اصفهان قرار و به جهاتی شباهت زیادی به ارگ بم در کرمان دارد.
این قلعه، روی صخره‌ای بنا شده که از سه‌طرف به دره‌ای سرسبز و رودخانه‌ای زیبا راه دارد و یک‌سمت آن هم‌سطح زمین است.
قلعه ایزدخواست تنها یک راه ورود داشته که آن هم با پلی تاریخی به سمت دیگر دره، متصل بوده است.
یکی از ویژگی‌های خاص این قلعه، امنیت چشمگیر آن است و وجود خندقی عمیق در اطراف آن، به دست‌نیافتنی‌ترین بنای عهد باستان تبدیل کرده بود.
آتشکده قلعه ایزدخواست نیز اولین آتشکده‌ای در ایران بوده که پس از ورود اسلام، به مسجد تبدیل شده است.
قلعه ایزدخواست اولین قلعه خشتی جهان به لحاظ قدمت و دومین بنای خشتی جهان بعد از ارگ بم به لحاظ وسعت محسوب می‌شود.
?کاروانسرای ایزدخواست:
این کاروانسرا هم از آثار دوران صفویه بوده و شامل یک حیاط مربع شکل و تعدادی حجره و اتاق دور تا دور است، این کاروانسرا در جنوب شهر ایزدخواست و در نزدیکی قلعه ایزدخواست قرار دارد و در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است.
بنا شامل یک حیاط مربع شکل در وسط و تعدادی حجره و اتاق دراطراف است و با مساحتی حدود 4000 متر مربع، از نظر معماری و زیبائی و استحکام بخشی و همچنین وسعت، یکی از کاروانسراهای نمونه در نوع خود محسوب می‌شود.
البته این بنا در سال‌های اخیر توسط میراث فرهنگی فارس مرمت شد
?عمارت کلاه فرنگی:
از دیگر آثار زیبا و دیدنی آباده، عمارتی به‌نام کلاه‌فرنگی است که در مرکز شهر آباده قرار دارد.اصل این بنا متعلق به دوران قاجاریه بوده و شامل ساختمانی دایره‌وار است که در میان باغچه‌ای مصفا، احداث شده است.
این عمارت یک‌طبقه بوده و بر روی سکویی به ارتفاع 80 سانتی‌متر از سطح زمین، بنا نهاده شده است.
?تیمچه صرافیان:
از دیگر آثار دوره‌ی قاجاریه که در بازار قدیمی آباده قراردارد، تیمچه صرافیان است، این بنای آجری، دارای حیاطی مستطیل شکل در وسط و اتاق‌ها و حجره‌ها یی در اطراف و در قالب ساختمانی دو طبقه است.
طاق ورودی این تیمچه، در دو طرف دارای مقرنس‌های زیبای گچی است.
برای آشنایی با دیگرشهر های استان فارس به سامانه سراسری زمات مراجعه کنید
